گنجور

شمارهٔ ۷۰

دیدیم وجود جز یکی نیست
در بودن آن یکی شکی نیست
عالم همه سایهٔ وجودند
بی ‌جود وجود خود نبودند
در سایه وجود می‌ توان دید
بیناست کسی که آنچنان دید
عالم همه جام و جام می ‌می
عینی به ظهور شد من و وی
یک عین به نام صد هزار است
یک ذات و صفات بی‌ شمار است
ما آئینهٔ خدا نمائیم
اما به خدا که ما نه مائیم
تو صورت او و معنیت او
هر دو بنگر که هست یک رو
نه خاص و نه عام این وجود است
هر چند که عین جمله بود است
نه مطلق و نه مقید است او
او را تو یکی بگو و هم دو
نه خارجیش نه ذهنیش خوان
یعنی که اعم از این و آن دان
اما اینها مراتب اوست
یک ذات نگر که بحر و هم جو است
در مرتبه‌ ایش بحر خوانند
در مرتبه‌اش قطره دانند
گه ظلمت و گاه نور دانش
گه خاص و گهی به عام خوانش
یک عین و مراتبش فراوان
در وحدت و کثرت آنچنان دان
اما زان رو که حضرت اوست
نه عام و نه خاص باشد ای دوست
رندانه بیا به بزم مستان
می نوش ز جام می‌ پرستان
ظاهر جام است و باطنش می
از روی وجود جام می‌ می
جام و می عاشقان چنین است
اول آن است و آخر این است

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دیدیم وجود جز یکی نیست
در بودن آن یکی شکی نیست
هوش مصنوعی: ما مشاهده کردیم که دروجود، جز یکی وجود ندارد و در این که آن یک وجود دارد، تردیدی نیست.
عالم همه سایهٔ وجودند
بی ‌جود وجود خود نبودند
هوش مصنوعی: تمام موجودات تنها سایه‌هایی از حقیقت وجود هستند و اگر وجود حقیقی نباشد، آنها نیز وجود نخواهند داشت.
در سایه وجود می‌ توان دید
بیناست کسی که آنچنان دید
هوش مصنوعی: در پناه وجود کسی می‌توان به واقعیت‌ها پی برد، که دارای بینش عمیق و روشنی باشد.
عالم همه جام و جام می ‌می
عینی به ظهور شد من و وی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که تمامی موجودات و پدیده‌ها به مانند جامی هستند که از شراب وجود و زیبایی پر شده‌اند. در این حالت، شاعر به تجربه‌ای عمیق اشاره می‌کند که در آن خود و محبوبش به طور یکپارچه و در هم آمیخته‌اند. این حالت ظهور و بروز این زیبایی و عشق را به تصویر می‌کشد.
یک عین به نام صد هزار است
یک ذات و صفات بی‌ شمار است
هوش مصنوعی: به طور کلی، این بیت به این معناست که یک حقیقت می‌تواند به اشکال و ویژگی‌های زیادی وجود داشته باشد. به عبارت دیگر، هر چیزی که به نظر می‌رسد به تنهایی یکتاست، در واقع می‌تواند جنبه‌ها و صفات مختلفی داشته باشد که آن را غنی و چندبعدی می‌کند.
ما آئینهٔ خدا نمائیم
اما به خدا که ما نه مائیم
هوش مصنوعی: ما همچون آیینه‌ای هستیم که نمایی از خداوند را نشان می‌دهیم، اما حقیقت این است که ما خود خدا نیستیم.
تو صورت او و معنیت او
هر دو بنگر که هست یک رو
هوش مصنوعی: به او نگاه کن که هم ظاهری زیبا دارد و هم باطن و معنایی عمیق، هر دو در کنار هم وجود دارند و به یک حقیقت اشاره می‌کنند.
نه خاص و نه عام این وجود است
هر چند که عین جمله بود است
هوش مصنوعی: وجود نه ویژه افراد خاص است و نه محدود به عموم مردم، هرچند که در حقیقت شامل همه آنها می‌شود.
نه مطلق و نه مقید است او
او را تو یکی بگو و هم دو
هوش مصنوعی: نه او به طور مطلق وجود دارد و نه به طور محدود؛ او را یک بار به عنوان یک موجود و بار دیگر به عنوان دوگانگی در نظر بگیر.
نه خارجیش نه ذهنیش خوان
یعنی که اعم از این و آن دان
هوش مصنوعی: این عبارت به این معناست که چیزی فراتر از دو حالت ذهنی و عینی وجود دارد. به عبارت دیگر، آنچه مدنظر است نه تنها به واقعیت‌های خارجی مربوط می‌شود و نه تنها به تصورات و اندیشه‌های درونی. این مفهوم از یک حالت کلی و جامع‌تر صحبت می‌کند که فراتر از این دو جنبه است.
اما اینها مراتب اوست
یک ذات نگر که بحر و هم جو است
هوش مصنوعی: اینها فقط درجات و مراحل او هستند؛ به یک ذات نگاه کن که در عمق خودش هم مانند دریا عمیق و بی‌نهایت است.
در مرتبه‌ ایش بحر خوانند
در مرتبه‌اش قطره دانند
هوش مصنوعی: در یک سطح آنها را در حد دریا می‌نامند، اما در سطحی دیگر مانند قطره‌ای کوچک می‌دانند.
گه ظلمت و گاه نور دانش
گه خاص و گهی به عام خوانش
هوش مصنوعی: گاهی دانش در تاریکی است و گاهی در روشنایی؛ بعضی اوقات فقط خاصّی آن را می‌خواند و گاهی برای عموم قابل دسترسی است.
یک عین و مراتبش فراوان
در وحدت و کثرت آنچنان دان
هوش مصنوعی: در مورد وحدت و کثرت، یک اصل واحد وجود دارد و درجات و مراتب آن بسیار زیاد است. این را بهتر درک کن.
اما زان رو که حضرت اوست
نه عام و نه خاص باشد ای دوست
هوش مصنوعی: اما به این دلیل که او حضرت و بزرگی است، هیچ کس نه خاص و نه عام نمی‌تواند به او دست یابد، ای دوست.
رندانه بیا به بزم مستان
می نوش ز جام می‌ پرستان
هوش مصنوعی: با نگاهی هوشمندانه و زیرکانه به جمع خوش‌گذران بپیوند، و از جام نوشیدنی‌هایی که دوستداران می‌نوشند، لذت ببر.
ظاهر جام است و باطنش می
از روی وجود جام می‌ می
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که آنچه که از بیرون دیده می‌شود ظاهر خالی یک ظرف است، اما در درون آن وجود حقیقی و معنا، شبیه به نوشیدنی یا می‌ است که از وجود خود ظرف نشأت می‌گیرد. به عبارت دیگر، ظاهر چیزها ممکن است ساده و معمولی به نظر برسد، اما در باطن آنها عمق و ارزش واقعی وجود دارد.
جام و می عاشقان چنین است
اول آن است و آخر این است
هوش مصنوعی: از نظر عاشقان، جایگاه می و جام از ابتدا تا انتها یکسان است و هیچ تفاوتی بین آغاز و پایان وجود ندارد.