شاه نعمت‌الله ولیقطعهٔ شمارهٔ ۶۸
موجود منقسم به دو قسم است نزد عقل
یا واجب الوجود است یا ممکن الوجود
ممکن دو قسم گشت یکی جوهر و عرض
جوهر به پنج قسم شد ای ناظم عقود
جسم و دو اصل او که هیولی و صورت است
پس نفس و عقل این همه را یاد گیر زود
نه قسم گشت جنس عرض این دقیقه را
در حال بحث جوهر عقلی نمی‌نمود
پس کم و کیف و این و متی و مضاف و وضع
پس یفعل است و ینفعل ای مالک ودود
اجناس کاینات مقولات عشر شد
نی گشت کم ازین نه بر این دیگری فزود
اطلاعات
وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
موجود منقسم به دو قسم است نزد عقل
یا واجب الوجود است یا ممکن الوجود
هوش مصنوعی: موجودات را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: یا وجود آنها ضروری است و باید وجود داشته باشند، یا اینکه وجودشان ممکن است و ممکن است وجود داشته باشند یا نداشته باشند.
ممکن دو قسم گشت یکی جوهر و عرض
جوهر به پنج قسم شد ای ناظم عقود
هوش مصنوعی: ممکن است که یک چیز به دو دسته تقسیم شود: یکی جوهر و دیگری عرض. جوهر نیز به پنج نوع مختلف تقسیم می‌شود. ای ناظم قراردادها!
جسم و دو اصل او که هیولی و صورت است
پس نفس و عقل این همه را یاد گیر زود
هوش مصنوعی: جسم و دو اصل آن یعنی ماده و شکل، پس روح و عقل را یاد بگیر و به سرعت به آنها توجه کن.
نه قسم گشت جنس عرض این دقیقه را
در حال بحث جوهر عقلی نمی‌نمود
هوش مصنوعی: در اینجا بیان می‌شود که در جریان بحث درباره موضوعات عمیق و فکری، این ویژگی‌های مادی و محسوس دنیا اهمیت ندارند و تأثیری در فهم یا ارزیابی مسائل عقلانی ندارند. به عبارتی، مقولات دنیوی به این مباحث عمیق آسیب نمی‌زنند.
پس کم و کیف و این و متی و مضاف و وضع
پس یفعل است و ینفعل ای مالک ودود
هوش مصنوعی: این شعر به بررسی اصول و قواعد زبان و نحوه شکل‌گیری جملات در آن اشاره دارد و به نوعی تذکری به مالک وودود است که به این مباحث توجه کند. در واقع، شاعر به اهمیت دقت در جزئیات زبان و تاثیر آن بر معنای بیان تأکید می‌کند.
اجناس کاینات مقولات عشر شد
نی گشت کم ازین نه بر این دیگری فزود
هوش مصنوعی: اجناس موجود در جهان به ده دسته تقسیم شده‌اند و این تقسیم‌بندی باعث نمی‌شود که چیزی از تعداد آنها کاسته شود یا بر تعداد آنها افزوده گردد.
حاشیه ها
1400/06/28 14:08
mowjehasti
مصرع دوم از بیت پنجم حتما باید اصلاح شود. زیرا خودش می‌فرماید عرض بر ۹ قسم است و با عبارات موجود هشت قسم برشمرده است. در واقع مقوله «ملک» از اقسام ساقط شده.
اما اگر مصرع دوم اصلاح شود اقسام نه‌گانه کامل است.
پس کم و کیف و این و متی و مضاف و وضع _ پس یفعل است و ینفعل و ملک، ای ودود