گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۱۳

رندان باده نوش که با جام همدند
واقف ز سِر عالم و از حال آدمند
حقند اگر چه خلق نمایند خلق را
بحرند اگر چه در نظر ما چو شبنمند
دانندگان حضرت ذات و به ذات او
آئینهٔ صفات خدا و اسم اعظمند
بیشند از ملایک و پیشند از همه
گرچه کمند در خود و از هر یکی کمند
ظاهر به هر مظاهر و باطن ز عقل و وهم
آخر به صورتند و به معنی مقدمند
مستان درد خواره و رندان دردمند
وین طرفه بین که در دل ریشم چو مرهمند
باقی لایزالی و فانی لم یزل
هستند و نیستند و سخن گوی و اَبکمند
معشوق و عاشقند و می و جام و جسم و جان
از جام باز رسته و آسوده از جَمند
روح الله اند در تن مردم چو جان روان
مرده کنند زنده چو عیسی مریمند
نوشند می ز جام غم انجام ما مدام
شادی روی ساقی و از خلق بی غمند
جمعند عاشقانه و با دوست روبرو
گرچه چو زلف یار پریشان و درهمند
شمعند و روشنست که قایم ستاده اند
سروند دور نیست اگر در چمن چمند
در عاشقان به چشم حقارت نظر مکن
زیرا که نزد حضرت عزت مُکرمند
نقش نگین خاتم ختم رسالتند
نقد خزانه ملک و عین خاتمند
سلطان کاینات و غلامان سیدند
مخدوم انس و جان و سرافراز عالمند

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

رندان باده نوش که با جام همدند
واقف ز سِر عالم و از حال آدمند
هوش مصنوعی: افرادی که شراب می‌نوشند و با همدیگر در خوشی به سر می‌برند، به رازهای جهان و حالت‌های انسان آگاهند.
حقند اگر چه خلق نمایند خلق را
بحرند اگر چه در نظر ما چو شبنمند
هوش مصنوعی: اگرچه بعضی افراد خود را به عنوان خداوند بزرگ و بی‌نهایت نشان می‌دهند، اما حقیقت این است که آن‌ها مانند دریاهایی عمیق و وسیع هستند و در نگاه ما ممکن است کوچک و اندک به نظر برسند.
دانندگان حضرت ذات و به ذات او
آئینهٔ صفات خدا و اسم اعظمند
هوش مصنوعی: عارفان و دانایان، ذات خداوند را به خوبی می‌شناسند و به همین دلیل، صفات و نام بزرگ او را منعکس می‌کنند.
بیشند از ملایک و پیشند از همه
گرچه کمند در خود و از هر یکی کمند
هوش مصنوعی: ملایکه در رتبه‌ای بالا قرار دارند و از همه جلوتر هستند، اما هر یک از آن‌ها ممکن است نقاط ضعفی داشته باشند و از نظر خوبی و کمال کامل نیستند.
ظاهر به هر مظاهر و باطن ز عقل و وهم
آخر به صورتند و به معنی مقدمند
هوش مصنوعی: ظاهر هر چیزی به شکل‌های مختلفی است و باطن آن مرتبط با عقل و تخیل است. در نهایت، این صورت‌ها تنها جلوه‌ای از معناهای عمیق‌تری هستند که در پیش‌زمینه وجود دارند.
مستان درد خواره و رندان دردمند
وین طرفه بین که در دل ریشم چو مرهمند
هوش مصنوعی: مستان کسانی هستند که درگیر دردها و رنج‌ها هستند و رندان هم افرادی هستند که به نوعی دردی دارند. جالب اینجاست که در دل من، این دردی که دارم، مانند مرهمی بر زخم‌هایم عمل می‌کند.
باقی لایزالی و فانی لم یزل
هستند و نیستند و سخن گوی و اَبکمند
هوش مصنوعی: عالمی وجود دارد که همیشگی و بی‌نهایت است و در عین حال موجوداتی وجود دارند که زودگذر و فانی هستند. این دو با هم در تضاد به نظر می‌رسند، اما در واقع وجود دارند و در عین حال نمی‌توان به راحتی درباره‌شان صحبت کرد یا آن‌ها را توصیف کرد.
معشوق و عاشقند و می و جام و جسم و جان
از جام باز رسته و آسوده از جَمند
هوش مصنوعی: عشق و معشوق هر دو وجود دارند و هم شراب و هم جام آن را شامل می‌شود. جسم و جان نیز از نوشیدن شراب آزاد شده‌اند و از دنیای مادی رها و آسوده‌اند.
روح الله اند در تن مردم چو جان روان
مرده کنند زنده چو عیسی مریمند
هوش مصنوعی: روح الله در وجود مردم مانند جان در بدن است، که با آمدن او مردگان را زنده می‌کند، مانند عیسی که مریم به دنیا آورد.
نوشند می ز جام غم انجام ما مدام
شادی روی ساقی و از خلق بی غمند
هوش مصنوعی: در اینجا شاعر از جام غم می‌نوشد و اشاره به سختی‌ها و دردهایی دارد که همواره با اوست. اما در عوض، شادی و خوشی را از ساقی می‌گیرد و به نوعی از مردم غمگین و بی‌غم دوری می‌کند. زندگی او پر از تضاد است؛ از یک سو غم و از سوی دیگر شادی.
جمعند عاشقانه و با دوست روبرو
گرچه چو زلف یار پریشان و درهمند
هوش مصنوعی: عاشقان با یکدیگر جمع شده‌اند و در مواجهه با محبوب خود هستند، هرچند که همگی در دل و عقیده، پریشان و درهم به نظر می‌رسند، مانند زلف معشوق که نامنظم و درهم است.
شمعند و روشنست که قایم ستاده اند
سروند دور نیست اگر در چمن چمند
هوش مصنوعی: شمع‌ها روشن هستند و به حالت ایستاده قرار دارند. اگر در چمن بگردیم، دور از ما نیستند.
در عاشقان به چشم حقارت نظر مکن
زیرا که نزد حضرت عزت مُکرمند
هوش مصنوعی: به عاشقان با بی‌احترامی نگاه نکن، زیرا آن‌ها در نزد خداوند دارای مقام و ارزش والایی هستند.
نقش نگین خاتم ختم رسالتند
نقد خزانه ملک و عین خاتمند
هوش مصنوعی: نقش نگین خاتم، نشان‌دهنده مقام والای پیامبر اسلام است و این نگین همچون گوهری با ارزش، نمایانگر سرچشمه‌ای الهی و غنای معنوی است که حکایت از برتری و کمال او می‌کند.
سلطان کاینات و غلامان سیدند
مخدوم انس و جان و سرافراز عالمند
هوش مصنوعی: سلطان جهان و بندگانی که به او خدمت می‌کنند، بزرگ‌ترین و محترم‌ترین افرادی هستند که نه تنها در میان انسان‌ها، بلکه در تمام عالم دارای مقام و منزلت خاصی می‌باشند.

حاشیه ها

1392/10/05 14:01
آذردیماهی

سلام - لطفا اساتید محترم بفرمایند منظور از "رندان" دربیت اول و ارتباط آن با 3 بیت آخر چیست؟

1392/10/05 15:01
امین کیخا

آذردیماهی بزرگوار من به کیخا خوانده شدن خرسندم که استاد نیستم اما شما یک واگشادگی و توضیح از رند نوشتید که من به نازکی از میان نوشته هایتان بیرون کشیدم و آن چنین بود کسی که بر زمین راه می رود و سر در آسمان دارد . زیبنده بود . همان را می پذیرم . اما در مورد حال آدم که فرمودید از رساله اخوان الصفا و خلان الوفا عرض کنم که کسانی در آن رساله به آگاهی از حال آدم سخن رانده اند و نیز از کهف و از بر پهلو بر پهلو گشتنشان در میان غار . رساله در پنجاه و اندی درگاه ( باب ) است .