گنجور

بخش ۲ - عین الیقین

نفس را نیست مادت و مدّت
قالب او راست آلت و عدّت
نه عرض بلکه جوهری است شریف
وز اضافات یافته تشریف
جسم نبوَد که جسم را اجزاست
و او محل بسیط بی همتا است
وحدت عقل و نفس را داند
جسم دیدی که او خدا داند
گر بسیطی درآید اندر جسم
متجزّی شود به چندین قسم
که بسیط آنگهی بسیط بود
چو بدو جسم تو محیط بود
نشود از غذا فزاینده
مُحْدَث است او ولیک پاینده
نی بمیرد همی چو نفس نما
آنکه در شأن اوست «بل احیا»
مردن و زیستن چو ضدّانند
روح را نیست عاقلان دانند

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

نفس را نیست مادت و مدّت
قالب او راست آلت و عدّت
هوش مصنوعی: جان آدمی به خودی خود نه ماده‌ای دارد و نه مدت زمان خاصی. قالب و شکل او تنها یک وسیله و اندازه‌گیری برای وجودش است.
نه عرض بلکه جوهری است شریف
وز اضافات یافته تشریف
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره شده که ارزش انسان به ویژگی‌های اصلی و درونی اوست و نه به ظواهر و جنبه‌های اضافی که به او تعلق دارد. انسان باید به جوهر و ذات خود توجه کند که از آنجایی که شریف و با ارزش است، می‌تواند به افتخار و منزلت بالایی دست یابد.
جسم نبوَد که جسم را اجزاست
و او محل بسیط بی همتا است
هوش مصنوعی: بدن وجود خارجی ندارد، بلکه اعضای بدن تشکیل‌دهنده آن هستند و او (جسم) یک مکان وسیع و منحصر به فرد است.
وحدت عقل و نفس را داند
جسم دیدی که او خدا داند
هوش مصنوعی: عقل و روح به یکدیگر پیوند خورده‌اند؛ آیا جسمی را دیدی که این ارتباط را خداوند می‌داند؟
گر بسیطی درآید اندر جسم
متجزّی شود به چندین قسم
هوش مصنوعی: اگر یک چیز ساده و واحد وارد جسمی چند تکه شود، به قطعات و بخش‌های متعددی تبدیل خواهد شد.
که بسیط آنگهی بسیط بود
چو بدو جسم تو محیط بود
هوش مصنوعی: وقتی که وجود تو دایره‌وار و گسترده است، در آن صورت، موجودی دیگر هم به همان اندازه بیکران و بدون محدودیت خواهد بود.
نشود از غذا فزاینده
مُحْدَث است او ولیک پاینده
هوش مصنوعی: غذا نمی‌تواند چیزی را جاودانه کند، اما چیزی که باقی و پایدار است، از آن نشأت می‌گیرد.
نی بمیرد همی چو نفس نما
آنکه در شأن اوست «بل احیا»
هوش مصنوعی: نفس انسانی نمی‌میرد و همیشه پابرجاست، چون کسانی که در شأن او هستند زنده‌اند.
مردن و زیستن چو ضدّانند
روح را نیست عاقلان دانند
هوش مصنوعی: زندگی و مرگ مانند دو سمت متضاد هم هستند و افراد خردمند از این حقیقت آگاهند که روح نیاز به هر دو دارد.