گنجور

بخش ۸ - حکایت

هست از این قوم ناصرخسرو
که کند کهنه بدعتی را نو
فلسفی اصل و رافضی طین است
زین دو بگذرکه دشمن دین است
خالی از علم و حکمت و توحید
کافر محض گشته بر تقلید
جهل او گرچه فاضلان دانند
کفر و فسقش همه جهان دانند
از همه نوع علم و فضل و هنر
بجز از شاعری چه داشت دگر
شعر خود چیست تا بدان نازند
یا از او گردنی برافرازند
شعر در عالمی که مردانند
بازی کودکان همی دانند
عذر واضح مرا بدین آورد
ز آسمانم سوی زمین آورد
طالع بدنگر که ما زادیم
کاندرین روزگار افتادیم
شعر گویم به صد تکلف و زور
تا کنم علم دین بدان مشهور
و علی الجمله فتنۀ ناصر
هست در جملۀ جهان ظاهر
ظلمت و کفر جمع کرده تمام
روشنی نامه کرده آن را نام
فعل را می​دهد به روح نما
قول گبران کند کلام خدا
سخنش بیشتر سقط باشد
«زخرف القول» زان نمط باشد
زان طریق فصاحت او سپرد
تا که جاهل بدان فریب خورد
کرده لوزینه را ز زهر میان
بول را کرده چون شراب الوان
چونکه حاصل نداشت خط اصول
کرد باور حدیث نامعقول
نتوان کرد هیچ باطل راست
قایلش گر ابوعلی سیناست
باز حق کی شود بدان باطل
که ارسطو بدان بود قایل
حق حق است ارچه بوعلی گوید
باطل است باطل ار ولی گوید

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هست از این قوم ناصرخسرو
که کند کهنه بدعتی را نو
هوش مصنوعی: افرادی از این قوم وجود دارند که می‌توانند بدعت‌های قدیمی را به شکل جدیدی ارائه دهند.
فلسفی اصل و رافضی طین است
زین دو بگذرکه دشمن دین است
هوش مصنوعی: فلسفی و رافضی هر دو به نوعی وجود منفعت‌طلبی و دشمنی با دین را نمایان می‌کنند. از این دو افراد باید دوری کرد، زیرا این‌ها مخالف اصول دین هستند.
خالی از علم و حکمت و توحید
کافر محض گشته بر تقلید
هوش مصنوعی: انسانی که از علم و دانش، حکمت و مفهوم توحید بی‌بهره است، به طور کامل در دام تقلید افتاده و کافر محسوب می‌شود.
جهل او گرچه فاضلان دانند
کفر و فسقش همه جهان دانند
هوش مصنوعی: نادانی او را حتی افراد با علم و دانش می‌شناسند و همه مردم، کفر و فساد او را می‌دانند.
از همه نوع علم و فضل و هنر
بجز از شاعری چه داشت دگر
هوش مصنوعی: او در زمینه‌های مختلف علم، فضیلت و هنر دانش و مهارتی داشت، اما در شعر هیچ چیزی نداشت.
شعر خود چیست تا بدان نازند
یا از او گردنی برافرازند
هوش مصنوعی: شعر من چیست که کسانی بخواهند به آن افتخار کنند یا برای آن سرشان را بالا ببرند؟
شعر در عالمی که مردانند
بازی کودکان همی دانند
هوش مصنوعی: در دنیایی که مردان حضور دارند، بازی‌های کودکان به نظر می‌رسد که بر عهده آنهاست و مهم نیست.
عذر واضح مرا بدین آورد
ز آسمانم سوی زمین آورد
هوش مصنوعی: عذر و بهانه‌ی روشنی باعث شد که من از آسمان به زمین بیفتم.
طالع بدنگر که ما زادیم
کاندرین روزگار افتادیم
هوش مصنوعی: ما در زمانی به دنیا آمدیم که خوشی و سرنوشت خوبی ما را در برگرفته نبود و در واقع با بداقبالی روبرو بودیم.
شعر گویم به صد تکلف و زور
تا کنم علم دین بدان مشهور
هوش مصنوعی: من با زحمت و تلاشی زیاد شعر می‌گویم تا از این طریق نام و دانش دین را مطرح و شناخته شده کنم.
و علی الجمله فتنۀ ناصر
هست در جملۀ جهان ظاهر
هوش مصنوعی: به‌طور کلی، فتنه ناصر در سراسر جهان به‌وضوح نمایان است.
ظلمت و کفر جمع کرده تمام
روشنی نامه کرده آن را نام
هوش مصنوعی: تمام تاریکی و انکار حق را جمع کرده و نام آن را روشنی گذاشته‌اند.
فعل را می​دهد به روح نما
قول گبران کند کلام خدا
هوش مصنوعی: عمل به روح اعطا می‌شود تا به انسان اجازه دهد تا کلام خدا را درک کند و بیان کند.
سخنش بیشتر سقط باشد
«زخرف القول» زان نمط باشد
هوش مصنوعی: اگر بخواهیم این بیت را به زبان ساده‌تر بیان کنیم، می‌توانیم بگوییم: گفتار او غالباً خالی از ارزش و معناست و بیشتر به حرف‌های بی‌پایه شبیه است.
زان طریق فصاحت او سپرد
تا که جاهل بدان فریب خورد
هوش مصنوعی: از آن راهی که او به سخن‌وری پرداخت، بی‌خبری به دام فریب او افتاد.
کرده لوزینه را ز زهر میان
بول را کرده چون شراب الوان
هوش مصنوعی: در این بیت، به توصیف ویژگی‌های خاص لوزینه (نوعی میوه یا دانه) پرداخته شده است. بر اثر زهر، که ممکن است به مشکلات و چالش‌ها اشاره کند، این لوزینه به طرز شگفت‌انگیزی تبدیل به چیزی خوش‌طعم و خوش‌رنگ شده، مانند شراب رنگارنگ. این انتقال از وضعیت ناخوشایند به حالت دلپذیر نشان‌دهنده تغییرات مثبتی است که ممکن است در زندگی ایجاد شود، حتی در شرایط سخت.
چونکه حاصل نداشت خط اصول
کرد باور حدیث نامعقول
هوش مصنوعی: وقتی نتیجه‌ای حاصل نشد، به نوشته‌ها و عقاید بی‌پایه اعتنا نکن.
نتوان کرد هیچ باطل راست
قایلش گر ابوعلی سیناست
هوش مصنوعی: هیچ‌چیز نادرست نمی‌تواند به درستی تبدیل شود، حتی اگر بهترین دانشمندان هم در این زمینه تلاش کنند.
باز حق کی شود بدان باطل
که ارسطو بدان بود قایل
هوش مصنوعی: حق نمی‌تواند به باطلی تبدیل شود که حتی ارسطو هم به آن اعتقاد داشت.
حق حق است ارچه بوعلی گوید
باطل است باطل ار ولی گوید
هوش مصنوعی: حق همیشه حق است، حتی اگر بوعلی (ابن سینا) بگوید که باطل است. و باطل نیز باطل است، حتی اگر ولی (ولیا) بگوید که حق است.