گنجور

بخش ۱۴ - المنشأ

اندر ایّام دولت مأمون
بود نسطور نام یک ملعون
کرد بر رأی خویشتن تأویل
متشابه چو دید در انجیل
گفت اللّه داشت سه اقنوم
کان وجود و حیات اوست و علوم
کلمه است آن وجود بر تصحیح
که بدان متحدشدست مسیح
چون در انجیل دید لفظ پدر
وز مسیحا پدید گشت اثر
شبهه​ای اوفتاد در رایش
تا بلغزید از آن نظر پایش
مبتلا شد در اتحاد و حلول
دوزخی گشت باز آن به دو پول
ناگهان مذهبی از آن بر بافت
بگرویدند بدو و شهرت یافت
پدر و روح قدس و نفس پسر
متحد داشت او به عین و اثر
رای یعقوب و رای ملکا هم
اندرین هرزه نیست از وی کم
اتحاد است در عقول محال
چیست این هرزه​های تنگ مجال
از پدر گفتن اصل بود مراد
نفس کلی که مبدء است و معاد
لفظ روح اللّه است عین مجاز
همچو بیت اللّه است در اعزاز
حق تعالی که مبدء اشیاست
پیش هر کس ز نور او جانهاست
روح هرچیز کان بود دایم
که بدان کالبد بود قایم
همه قایم به نور قیومند
خواه مسعود و خواه میشومند
لیک تخصیص بهر تعریف است
وین اضافت برای تشریف است

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اندر ایّام دولت مأمون
بود نسطور نام یک ملعون
هوش مصنوعی: در زمان حکومت مأمون، فردی به نام نسطور وجود داشت که شخصیتی بدنام و ناپسند بود.
کرد بر رأی خویشتن تأویل
متشابه چو دید در انجیل
هوش مصنوعی: او بر اساس نظر خود، معنای آیات مبهم را تفسیر کرد، زمانی که در انجیل نگاهی انداخت.
گفت اللّه داشت سه اقنوم
کان وجود و حیات اوست و علوم
هوش مصنوعی: خداوند به سه جنبه یا قسمت معتبر اشاره دارد که وجود و حیات او و همچنین علم‌های او را تشکیل می‌دهد.
کلمه است آن وجود بر تصحیح
که بدان متحدشدست مسیح
هوش مصنوعی: وجود کلمه‌ای است که باعث می‌شود مسیح به حالت اتحاد برسد و به کمال درآید.
چون در انجیل دید لفظ پدر
وز مسیحا پدید گشت اثر
هوش مصنوعی: زمانی که در انجیل واژه "پدر" را دید و اثر ظهور مسیحا را مشاهده کرد.
شبهه​ای اوفتاد در رایش
تا بلغزید از آن نظر پایش
هوش مصنوعی: شک و تردید در نظری که داشت به وجود آمد و باعث شد که او در مسیرش دچار لغزش شود.
مبتلا شد در اتحاد و حلول
دوزخی گشت باز آن به دو پول
هوش مصنوعی: در پی پیوستگی و اتصالی که پیدا کرد، در نهایت به درد و رنج شدیدی مبتلا گشت و دوباره به وضعیت ناخوشایند قبلی خود برگشت.
ناگهان مذهبی از آن بر بافت
بگرویدند بدو و شهرت یافت
هوش مصنوعی: ناگهان افرادی که به دین و مذهب علاقه داشتند، به او گرویدند و نامش به شدت مشهور شد.
پدر و روح قدس و نفس پسر
متحد داشت او به عین و اثر
هوش مصنوعی: پدر، روح‌القدس و نفسی که متعلق به پسر است، به طور کامل در وجود او یکی و متحد شده‌اند و این اتحاد در قالب و تاثیراتش مشهود است.
رای یعقوب و رای ملکا هم
اندرین هرزه نیست از وی کم
هوش مصنوعی: در این دنیا، نظر یعقوب و نظر پادشاهان نیز در این مسائل بیهوده کمتر از آنچه که به آن توجه شود، نیست.
اتحاد است در عقول محال
چیست این هرزه​های تنگ مجال
هوش مصنوعی: این جمله اشاره به این دارد که اتحاد و همفکری میان افراد با افکار مختلف، امری غیرممکن است. عبارتی هم به محدودیت‌هایی که انسان‌ها با آن مواجه هستند و به عدم توافق در عرصه‌های فکر و نظر اشاره دارد. در واقع، به نوعی به چالش‌های ارتباطی و اختلاف‌نظرها پرداخته و نشان می‌دهد که شرایط اجتماعی و فکری‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، فضای مناسبی برای همگرایی ایجاد نمی‌کند.
از پدر گفتن اصل بود مراد
نفس کلی که مبدء است و معاد
هوش مصنوعی: اصطلاح "پدر" در اینجا به معنای منبع و اصل همه چیز است و اشاره به روح یا نفس کلی دارد که شروع و پایان همه چیز را تحت پوشش قرار می‌دهد. این مفهوم به این اشاره دارد که هر چیزی دارای ریشه‌ای است که به آن بازمی‌گردد و در نهایت به یک حقیقت کلیدی می‌رسد.
لفظ روح اللّه است عین مجاز
همچو بیت اللّه است در اعزاز
هوش مصنوعی: عبارت "روح الله" به معنای واقعی خود به کار نمی‌رود و فقط به عنوان یک استعاره یا مجاز به کار رفته است، مانند اصطلاح "بیت الله" که یک مکان مقدس را نشان می‌دهد. در واقع، هر دو اصطلاح به نوعی حرمت و ارادت اشاره دارند.
حق تعالی که مبدء اشیاست
پیش هر کس ز نور او جانهاست
هوش مصنوعی: خداوندی که سرمنشأ همه چیزهاست، وجود هر انسانی از نور و وجود او نشأت می‌گیرد.
روح هرچیز کان بود دایم
که بدان کالبد بود قایم
هوش مصنوعی: روح هر چیزی همواره وجود دارد، زیرا آن چیز به وسیله همان روح در شکل و قالب خود باقی مانده است.
همه قایم به نور قیومند
خواه مسعود و خواه میشومند
هوش مصنوعی: همه به نور خداوند وابسته‌اند، چه کسانی که خوشحال و راضی هستند و چه کسانی که در حال ناپایداری یا سختی به سر می‌برند.
لیک تخصیص بهر تعریف است
وین اضافت برای تشریف است
هوش مصنوعی: اما محدود کردن برای تعریف است و این نسبت برای بزرگداشت است.