گنجور

بخش ۲۵ - در تحقیق رزق

یقین دان رزق جان از علم و دین است
نباشد جز به سعی انسان یقین است
تن از دنیا و رزق او طعام است
دل از عقبی طعام او کلام است
به رزق تن شدی عمری گرفتار
چو خواهی عمر رزق جان به دست آر
به جان از طالبان علم و دین شو
اگر اینجا نیست سوی شهر چنین شو
چنان کاین رزق تن از نان و آبست
حقیقت رزق جان از علم کتابست
به حکمت گر بخوانی آن کتابت
یقین آن بس بود روز حسابت
و ما من دابه فی الارض گفته است
نه بر من هست رزق فرض گفتست
مگر باور نمی‌داری ز حق آن
که می‌سوزی به جان از بهر یک نان
مکن از بهر خوردن خلق‌سوزی
که با روز تو خواهد بود روزی
مرو چندان به دنبال نواله
طلب آن کن که با تو شد حواله
تو را گفته است رزق جان به دست آر
که رزق تن آید به خروار
تو را چون پادشا بر خوان نشاند
گرسنه بر در اسیت نماند
توکل بر خدا باید همیشه
نه بر تیر و کمان و کار و پیشه
به صنعت هر کسی دارد امیدی
نباشد بر خداشان اعتمیدی
به خلاقیش جمله خلق دانند
ولی رزاقیش را در گمانند
هر آن کس را که باشد عقل داند
چو جانت داد بی روزی نماند
چو جانت داد بر تن کرد فیروز
معین کرد زرق تن همان روز
به تن می‌خور همیشه آب و نان را
به جان می‌جوی علم خاص جان را
چو بشناسی که‌ای و از کجائی
بدانی عاقبت سر خدائی
مرا زان شمه معلوم گشته است
سوی الله این دمم مفهوم گشته است
به هر جائی که هستم در شب و روز
همی گویم به آه گرم و دلسوز
خداوندا دلی بخش این گدا را
که اندر وی نبیند جز خدا را

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: علی پی‌سپار

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یقین دان رزق جان از علم و دین است
نباشد جز به سعی انسان یقین است
هوش مصنوعی: مطمئن باش که روزی واقعی جان، از دانش و دیانت به دست می‌آید و تنها با تلاش انسان حاصل می‌شود.
تن از دنیا و رزق او طعام است
دل از عقبی طعام او کلام است
هوش مصنوعی: بدن ما از مادیات و روزی این دنیا تغذیه می‌کند، اما دل و روح ما به کلام و علم و معانی عمیق نیاز دارند تا رشد کنند.
به رزق تن شدی عمری گرفتار
چو خواهی عمر رزق جان به دست آر
هوش مصنوعی: تو در طول زندگی‌ات به روزی بدن خود گرفتار بوده‌ای، اما اگر می‌خواهی که عمر روح‌ات به خوشی سپری شود، باید به جستجوی روزی جان بپردازی.
به جان از طالبان علم و دین شو
اگر اینجا نیست سوی شهر چنین شو
هوش مصنوعی: اگر در اینجا جویای علم و دین نیستی، با تمام وجود به دنبال آن باش و اگر در اینجا نمی‌یابی، به شهری برو که اینها را در آن پیدا کنی.
چنان کاین رزق تن از نان و آبست
حقیقت رزق جان از علم کتابست
هوش مصنوعی: بدن انسان مانند گیاه به نان و آب نیاز دارد، اما روح و جان او برای رشد و زندگی به علم و دانش نیازمند است.
به حکمت گر بخوانی آن کتابت
یقین آن بس بود روز حسابت
هوش مصنوعی: اگر با حکمت و درایت به آن کتاب نگاه کنی، قطعاً می‌فهمی که همین کافی است تا روز حسابرسی‌ات فرا برسد.
و ما من دابه فی الارض گفته است
نه بر من هست رزق فرض گفتست
هوش مصنوعی: هیچ موجود زنده‌ای در زمین نیست که روزی‌اش بر عهده خداوند نباشد. خداوند همواره سرپرست روزی همه مخلوقات است.
مگر باور نمی‌داری ز حق آن
که می‌سوزی به جان از بهر یک نان
هوش مصنوعی: آیا به حقیقت ایمان نداری که به خاطر به دست آوردن یک لقمه نان، جانت را به خطر می‌اندازی و می‌سوزی؟
مکن از بهر خوردن خلق‌سوزی
که با روز تو خواهد بود روزی
هوش مصنوعی: برای خوردن و نان به دست آوردن، دیگران را آزار نده. روزی تو، روزی خواهد بود که در آن با همه خلق زندگی خواهی کرد.
مرو چندان به دنبال نواله
طلب آن کن که با تو شد حواله
هوش مصنوعی: به دنبال چیزی نباش که به دست آوردن آن، برایت به زحمت افتد؛ زیرا همان چیزی که در گذشته تو را به چالش کشیده، اکنون با تو پیوند خورده و به تو تعلق دارد.
تو را گفته است رزق جان به دست آر
که رزق تن آید به خروار
هوش مصنوعی: زندگی و خوشبختی واقعی را باید در درون خود بسازی و به دست آوری، زیرا آنچه که برای جسم و نیازهای مادی است، به فراوانی و به راحتی به دست می‌آید.
تو را چون پادشا بر خوان نشاند
گرسنه بر در اسیت نماند
هوش مصنوعی: تو مانند یک پادشاه بر سر سفره نشسته‌ای و کسی که گرسنه است، در درب نمی‌ماند.
توکل بر خدا باید همیشه
نه بر تیر و کمان و کار و پیشه
هوش مصنوعی: همیشه باید به خدا اعتماد کنید و نه اینکه به سلاح، کار و مهارت‌های خود متکی باشید.
به صنعت هر کسی دارد امیدی
نباشد بر خداشان اعتمیدی
هوش مصنوعی: هر کس به توانایی و ابزاری که دارد امید دارد، اما نباید به خداوند اطمینان داشته باشد.
به خلاقیش جمله خلق دانند
ولی رزاقیش را در گمانند
هوش مصنوعی: همه به خلاقیت او آگاه هستند و آن را می‌شناسند، اما در مورد روزی رسانی‌اش تنها در حد گمان و تصور صحبت می‌کنند.
هر آن کس را که باشد عقل داند
چو جانت داد بی روزی نماند
هوش مصنوعی: هر کسی که خرد و عقلت را دارد، می‌فهمد که اگر زندگی‌اش به او جان داده شده است، بدون روزی و تامین نیازها و خوشبختی باقی نخواهد ماند.
چو جانت داد بر تن کرد فیروز
معین کرد زرق تن همان روز
هوش مصنوعی: زمانی که جانت به بدنت وارد شد، فیروز (پیروزی) به تو داده شد و آن روز، زرق جسم (ظاهر) برای تو مشخص شد.
به تن می‌خور همیشه آب و نان را
به جان می‌جوی علم خاص جان را
هوش مصنوعی: همیشه باید به جسم خود خوراک مناسب بدهی و به دنبال علم و دانش بگردی که روح و جان تو را تغذیه کند.
چو بشناسی که‌ای و از کجائی
بدانی عاقبت سر خدائی
هوش مصنوعی: وقتی که تو به شناختی از خویش برسی و از منشأ وجود خود آگاه شوی، در نهایت به حقیقت خدایی خود پی خواهی برد.
مرا زان شمه معلوم گشته است
سوی الله این دمم مفهوم گشته است
هوش مصنوعی: از آن چیزی که حس کرده‌ام، متوجه شده‌ام که در این لحظه به سوی خداوند نزدیک شده‌ام و مفهوم این لحظه برایم روشن شده است.
به هر جائی که هستم در شب و روز
همی گویم به آه گرم و دلسوز
هوش مصنوعی: هر کجا که باشم، در شب و روز، با دل سوز و آهی گرم، نام تو را می‌گویم.
خداوندا دلی بخش این گدا را
که اندر وی نبیند جز خدا را
هوش مصنوعی: ای خدا، دلی به این گدا عطا کن که جز تو در آن نبیند و نخواهد.

حاشیه ها

1395/10/17 12:01
Alireza J

در خط چهارم
اگر اینجا نیست سوی شهر چنین شو
بجای کلمه چنین باید کلمه چین قرار گیرد
با تشکر

1402/11/13 18:02
حسن بردستانی

درود خدا بر روح بلند شیخ محمود خیلی عالی