گنجور

بخش ۲ - در حقیقت اسلام فرماید

چه فرق‌ست ای پسر از جسم تا جان
چنان دان فرق از اسلام و ایمان
بدان کاسلام باشد حکم ظاهر
بود ایمان نصیب جان طاهر
تو شرح صدر از اسلام می‌دان
که مکتوب است اندر قلب ایمان
مسلمانی به دنیا سود دارد
بود ز دهر هرکه او بهبود دارد
مسلمانی همین قول زبان‌ست
چو گفتی‌، خون و مالت در امان‌ست
ولی در آخرت ایمان‌ست در کار
برو مؤمن شو ای مسلِم دگر بار
اگر با تو کسی بد کرد‌، بد کرد
تو عفوش کن که او بر جان خود کرد
چو همسایه ز تو ایمن شد ای یار
شدی مسلم همین معنی نگه دار
در‌ِ اسلام باشد سوی دنیا
در ایمان بود در کوی عقبی
ورای هر دوان راهی‌ است برتر
بکوش آنجای رس‌، زین هر دو بگذر
به علم ار بگذری از اسلام و ایمان
یقین اندر رسی در مُلک ایقان
یقین گردد تو را سرّ خدایی
نجویی بعد از این‌، از وی جدایی
اگر امروز بشناسی یقینی
یقین می‌دان که فردا هم ببینی
کسی کاینجا نیست از معرفت بار
نبیند اندر آنجا هیچ دیدار
ز تن بگذر‌، برو در عالم جان
که حالی جان رسد آنجا به جانان
تنت آنجا به کلی فقد گردد
بهشت نسیه حالی نقد گردد
بهشتی نه که می‌جویند هر کس
بهشتی کاندرو حق باشد و بس
بهشت عامیان پر نان و آب‌ست
به صورت آدمی لیکن دواب است
که جان آدمی زنده به علم است
کدامین علم انکش بار حلم است
مسلمانی که این ایمان ندارد
تنی دارد ولیکن جان ندارد
کسی کز چشم دل گشته است اعمی
وی از اموات می‌دان نی ز احیا
حیات عاریت را نیست مقدار
حیات اصلی از مردی به دست آر
مرا زین کشف سرّ این بود مقصود
که بنمایم مقام پاک محمود

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: علی پی‌سپار

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چه فرق‌ست ای پسر از جسم تا جان
چنان دان فرق از اسلام و ایمان
ای پسر، فرق بین جسم و جان چقدر است؟ همان اندازه تفاوت و فاصله میان اسلام و ایمان وجود دارد.
بدان کاسلام باشد حکم ظاهر
بود ایمان نصیب جان طاهر
هوش مصنوعی: بدان که اسلام یک دستور و فرمان است و ظاهر آن ایمان است که نصیب جان پاک می‌شود.
تو شرح صدر از اسلام می‌دان
که مکتوب است اندر قلب ایمان
هوش مصنوعی: تو به خوبی می‌دانی که گشایش دل و آرامش روح در دین اسلام وجود دارد و این موضوع به صورت واضح و روشن در دل ایمان ثبت شده است.
مسلمانی به دنیا سود دارد
بود ز دهر هرکه او بهبود دارد
هوش مصنوعی: هر کسی که به ایمان و اصول اسلامی پایبند باشد، در دنیا بهره‌مند و موفق خواهد بود. در واقع، هر فردی که به خوبی‌های زندگی توجه کند و خود را اصلاح کند، از مزایای زندگی بهره خواهد برد.
مسلمانی همین قول زبان‌ست
چو گفتی‌، خون و مالت در امان‌ست
هوش مصنوعی: مسلمان بودن به معنای این است که با زبان خود بگویی خون و مال دیگران در امان است.
ولی در آخرت ایمان‌ست در کار
برو مؤمن شو ای مسلِم دگر بار
هوش مصنوعی: در زندگی‌ات به ایمان و اعتقاد توجه کن و در نهایت به آخرت فکر کن. بار دیگر تلاش کن تا مؤمن شوی، ای مسلمان.
اگر با تو کسی بد کرد‌، بد کرد
تو عفوش کن که او بر جان خود کرد
هوش مصنوعی: اگر کسی با تو بدی کرد، باید او را ببخشی، زیرا او در واقع به خود آسیب زده است.
چو همسایه ز تو ایمن شد ای یار
شدی مسلم همین معنی نگه دار
هوش مصنوعی: وقتی همسایه‌ات از تو امنیت پیدا کرد، ای دوست، تو هم مطمئن شدی؛ همین معنا را در ذهنت نگه‌دار.
در‌ِ اسلام باشد سوی دنیا
در ایمان بود در کوی عقبی
هوش مصنوعی: در دین اسلام، اگرچه انسان به دنیای مادی توجه داشته باشد، اما ایمان واقعی و درست او به دنیای آخرت و مسیری که به آنجا می‌برد، معطوف است.
ورای هر دوان راهی‌ است برتر
بکوش آنجای رس‌، زین هر دو بگذر
هوش مصنوعی: تلاش کن تا به هدفی بالاتر از دو انتخاب برسید و از این دو راهی فراتر بروی.
به علم ار بگذری از اسلام و ایمان
یقین اندر رسی در مُلک ایقان
هوش مصنوعی: اگر با علم و دانش از مرزهای اسلام و ایمان عبور کنی، به یقین و درک عمیق دست خواهی یافت.
یقین گردد تو را سرّ خدایی
نجویی بعد از این‌، از وی جدایی
هوش مصنوعی: به یقین می‌رسد که تو دیگر نیازی به جستجوی سرپرستی الهی نخواهی داشت و از این پس از او جدا خواهی شد.
اگر امروز بشناسی یقینی
یقین می‌دان که فردا هم ببینی
هوش مصنوعی: اگر امروز به حقیقتی پی ببری، با اطمینان بدان که فردا هم آن حقیقت را خواهید شناخت.
کسی کاینجا نیست از معرفت بار
نبیند اندر آنجا هیچ دیدار
هوش مصنوعی: کسی که در اینجا نیست، از درک و شناخت خود بهره‌ای نمی‌برد و در آنجا هیچ دیداری را نمی‌تواند مشاهده کند.
ز تن بگذر‌، برو در عالم جان
که حالی جان رسد آنجا به جانان
هوش مصنوعی: از بدن خود فاصله بگیر و به دنیای روح برو، زیرا در آنجا روح به معشوق خود نزدیک‌تر خواهد شد.
تنت آنجا به کلی فقد گردد
بهشت نسیه حالی نقد گردد
هوش مصنوعی: بدنت در آنجا به طور کامل از بین می‌رود، اما بهشت که به صورت وعده‌ای و نسیه است، در حال حاضر به صورت نقد در می‌آید.
بهشتی نه که می‌جویند هر کس
بهشتی کاندرو حق باشد و بس
هوش مصنوعی: بهشت حقیقی، جایی است که تنها در دل حق و حقیقت وجود دارد و نه آن‌چیزی که هرکس به دنبالش می‌گردد.
بهشت عامیان پر نان و آب‌ست
به صورت آدمی لیکن دواب است
هوش مصنوعی: بهشت برای مردم عادی پر از نعمت‌های مادی است و از نظر ظاهری شبیه بهشت است، اما در حقیقت تنها یک سراب و فریب است.
که جان آدمی زنده به علم است
کدامین علم انکش بار حلم است
هوش مصنوعی: زندگی و حیات انسان به دانایی و علم وابسته است. اما باید توجه داشت که کدام نوع از علم می‌تواند بار و بال حلم و بردباری را در انسان به دوش بکشد.
مسلمانی که این ایمان ندارد
تنی دارد ولیکن جان ندارد
هوش مصنوعی: کسی که ایمان ندارد، تنها یک جسم دارد و از روح و معنویت خالی است.
کسی کز چشم دل گشته است اعمی
وی از اموات می‌دان نی ز احیا
هوش مصنوعی: کسی که از درک و بینش درونی‌اش محروم شده، مانند مرده‌ای است که نه امیدی به زندگی دارد و نه می‌تواند حقیقت را ببیند.
حیات عاریت را نیست مقدار
حیات اصلی از مردی به دست آر
هوش مصنوعی: زندگی قرضی و موقتی ارزش چندانی ندارد، پس برای به دست آوردن زندگی واقعی و با معنا باید از مردانگی و اراده‌ی خود بهره بگیری.
مرا زین کشف سرّ این بود مقصود
که بنمایم مقام پاک محمود
هوش مصنوعی: هدف من از درک این راز، نشان دادن مقام والای محمود است.

حاشیه ها

1393/12/01 10:03
ابراهیم

بسم رب شیخ محمود شبستری رحمت الله علیه به مقایسه اعمال ظاهری و اعمال باطنی انسان پرداخته است یت انسان از قید ظاهر ازاد نگردد به باطن نمی رسد.کسی که باطن را دارد ظاهر را نیز داراست.کسی که مومن است حتما مسلم است.کسی که بهشت دارد دنیا هم برای وی بهشت است و....

1394/02/10 02:05
محمود

بیت چهار مصرع دوم ( بود ز دهر هر کو بهبود دارد ) و بیت چهارده ( کسی کاینجا ندارد معرفت بار ) . حقیقت اینکه از برای وجود چنین عارفانی بزرگ است که کشورمان بزرگترین فرهنگ علمی ادبی جهان را دارد و به خودش می بالد . روحش شاد