شیخ محمود شبستریبخش ۱ - بسم الله الرحمن الرحیم
به نام آن که اول کرد و آخر
به نام آن که باطن کرد و ظاهر
خداوند منزه پاک و بی عیب
که عالم را شهادت کرد از غیب
به هر وصفی که خوانی در شریعت
در آئی انس میدان در طریقت
توان اندر صفاتش ره بریدن
ولی در ذات او نتوان رسیدن
به دانش در صفاتش ره نیابند
به کلّی سوی ذاتش چون شتابند
بسی کوشند و گویند از صفاتش
ولی عاجز شوند از کنه ذاتش
نبی گفتا صفات او ندانند
که اندر ذات او چون ابلهانند
کسی کو ظن برد کاو هست واصل
یقین دانم ندارد هیچ حاصل
کمال معرفت شد ما عرفناک
از آن گفتند خالصان ما عبدناک
هزاران قرن اگرچه علم خوانند
سزاوار صفاتش هم نخوانند
تفکر را نماند آن جا مجالی
به جز حیرت ندارم هیچ حالی
نخواهم آن چه گوید مرد گمراه
از آن گفتارها استغفرالله
به قدر فهم و عقل خویش گویند
یقین دارم اگر چه بیش گویند
نگویم که چنان و که چنین کرد
که گاهی آسمان و گه زمین کرد
ولی دانم که او از امر واحد
همه موجود کرد و اوست واحد
یکی را در یکی زن هم یکی دان
یکی از ذات پاکش بیشکی دان
نه از روی عدد کز راه وحدت
یکی دانَش نه چون هر یک ز صفوت
بدان دارد که می‌بینم عیانش
به گفتن در نمی‌گنجد بیانش
سخن ترسم که در توحید رانم
که در تشبیه و در تعطیل مانم
هر آن چیزی که بتوان گفت این‌ست
که آن یک آسمان، این یک زمین است
زمین و آسمان اندر بیانش
هر آن چیزی که هست او داد جانش
مر او را می‌رسد از خلق تحسین
تعالی خالق الانسان من طین
ملائک در مقام خویش هر یک
به علم خویش می‌دانند بی شک
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: علی پی‌سپار
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
به نام آن که اول کرد و آخر
به نام آن که باطن کرد و ظاهر
هوش مصنوعی: به نام کسی که آغاز و پایان همه چیز را به او نسبت می‌دهیم، و به نام آن که حقیقت‌ها را مخفی و آشکار می‌سازد.
خداوند منزه پاک و بی عیب
که عالم را شهادت کرد از غیب
هوش مصنوعی: خداوند پاک و بی‌نقصی که از دنیای ن invisible به وجود عالم گواهی داد.
به هر وصفی که خوانی در شریعت
در آئی انس میدان در طریقت
هوش مصنوعی: به هر نحوی که درباره دین و قوانین آن صحبت کنی، در واقع به دنیای معرفت و سیر و سلوک روحانی وارد می‌شوی.
توان اندر صفاتش ره بریدن
ولی در ذات او نتوان رسیدن
هوش مصنوعی: می‌توان به ویژگی‌های او پی برد و آن‌ها را بررسی کرد، اما در درون او و ذاتش نمی‌توان به درستی دست یافت.
به دانش در صفاتش ره نیابند
به کلّی سوی ذاتش چون شتابند
هوش مصنوعی: اگر به ویژگی‌های او بنگریم، نمی‌توانیم به ذات واقعی‌اش دست پیدا کنیم؛ زیرا هر چه بیشتر تلاش کنیم، فاصله‌مان از او بیشتر می‌شود.
بسی کوشند و گویند از صفاتش
ولی عاجز شوند از کنه ذاتش
هوش مصنوعی: بسیاری در مورد ویژگی‌های او صحبت می‌کنند، اما در درک عمق وجود او ناتوان هستند.
نبی گفتا صفات او ندانند
که اندر ذات او چون ابلهانند
هوش مصنوعی: پیامبر فرمودند: ویژگی‌های او را نمی‌دانند، زیرا در ذات او مانند نادان‌ها هستند.
کسی کو ظن برد کاو هست واصل
یقین دانم ندارد هیچ حاصل
هوش مصنوعی: کسی که به دیگران سوءظن دارد و شک می‌کند، در واقع خود را از درک حقیقت و یقین محروم کرده است و در نتیجه چیزی به دست نخواهد آورد.
کمال معرفت شد ما عرفناک
از آن گفتند خالصان ما عبدناک
هوش مصنوعی: کمال شناخت به این است که ما تو را به حقیقت نشناختیم، بلکه آنچه در دل خالصان است این است که ما تو را عبادت کردیم.
هزاران قرن اگرچه علم خوانند
سزاوار صفاتش هم نخوانند
هوش مصنوعی: اگرچه به مدت طولانی علوم مختلف را مطالعه و بررسی کرده‌اند، اما هیچ‌گاه به تمامی ویژگی‌ها و خصوصیات آن علم به‌طور کامل نخواهند رسید.
تفکر را نماند آن جا مجالی
به جز حیرت ندارم هیچ حالی
هوش مصنوعی: فکر کردن برای من در آنجا جایی ندارد و جز حیرت، حال دیگری ندارم.
نخواهم آن چه گوید مرد گمراه
از آن گفتارها استغفرالله
هوش مصنوعی: من چیزی را نمی‌خواهم که مردی گمراه بگوید، از آن گفته‌ها به خدا پناه می‌برم.
به قدر فهم و عقل خویش گویند
یقین دارم اگر چه بیش گویند
هوش مصنوعی: هر کسی به اندازه فهم و عقل خود مطمئن است، حتی اگر دیگران بیشتر صحبت کنند.
نگویم که چنان و که چنین کرد
که گاهی آسمان و گه زمین کرد
هوش مصنوعی: نمی‌گویم که او چه کارهایی کرده یا چه کارهایی نکرده، زیرا گاهی اوقات او حال و هوای آسمان را عوض کرده و گاهی خُلق و خوی زمین را.
ولی دانم که او از امر واحد
همه موجود کرد و اوست واحد
هوش مصنوعی: می‌دانم که او از یک چیز همه موجودات را خلق کرد و خود او نیز همان یک چیز است.
یکی را در یکی زن هم یکی دان
یکی از ذات پاکش بیشکی دان
هوش مصنوعی: هر فردی در اصل و ذات خود یکی است و باید این را بدون شک در نظر بگیریم.
نه از روی عدد کز راه وحدت
یکی دانَش نه چون هر یک ز صفوت
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که نباید به شمار و تعداد افراد نگاه کرد، بلکه باید به وحدت و یگانگی آنان توجه داشت. همچنین، افراد را نباید صرفاً بر اساس ویژگی‌های ظاهری و جداگانه‌شان شناخت، بلکه باید به صفای درونی و وجود مشترکشان توجه کرد.
بدان دارد که می‌بینم عیانش
به گفتن در نمی‌گنجد بیانش
هوش مصنوعی: بدان که می‌دانم او را، اما چنان است که نمی‌توانم به راحتی درباره‌اش صحبت کنم یا آن را به زبان بیاورم.
سخن ترسم که در توحید رانم
که در تشبیه و در تعطیل مانم
هوش مصنوعی: می‌ترسم که حرفم در مورد یکتایی خداوند به درستی بیان نشود و به اشتباه به تشبیه یا نادیده‌گرفتن او دچار شوم.
هر آن چیزی که بتوان گفت این‌ست
که آن یک آسمان، این یک زمین است
هوش مصنوعی: هر چه بتوان گفت، این است که آن یکی آسمان و این یکی زمین است.
زمین و آسمان اندر بیانش
هر آن چیزی که هست او داد جانش
هوش مصنوعی: همه چیزهای موجود در زمین و آسمان، از جمله آنچه که هست، به واسطه وجود او جان و روح پیدا کرده‌اند.
مر او را می‌رسد از خلق تحسین
تعالی خالق الانسان من طین
هوش مصنوعی: او مورد تحسین مردم قرار می‌گیرد، همان‌طور که خالق انسان از خاک آفریده شده است.
ملائک در مقام خویش هر یک
به علم خویش می‌دانند بی شک
هوش مصنوعی: فرشتگان بر اساس دانش و مقام خود، به خوبی می‌دانند که هر یک وظیفه و حقیقت خود را دارند و در این موضوع شکی نیست.
حاشیه ها
1391/08/04 16:11
رضا
در نیمه دوم بیت اول بنظر می اید که باید به نام انکه باطن کرد وظاهر باشد
1391/10/04 16:01
علی
با سلام و احترام
نظر رصا کاملا درست است و نمی دانم چرا تا به حال تصحیح نشده است؟
موفق باشید
1392/08/08 20:11
هادی
با سلام . میگن این کتاب مال پوریای ولی هستش.اگه میشه بررسی کنین. ضمناً صفحات گم شده اون رو هم اگه پیدا کنین عالیه.
1393/06/22 02:09
امین
وزن شعر (مفاعیلن مفاعیلن فعولن )هزج مسدس محذوف
1394/02/03 00:05
محمود
چنین گفتاری از سالمترین روح و روان و برترین افکار میباشد . که به بهترین شکل ممکن بیان شده .که در عصر حاضر نیز مقامی بالاتر از آن وجود ندارد . روحش شاد
1397/02/03 12:05
AA
سلام،
به نظرتون بیت اول جای ظاهر و باطن برعکس نیست؟!