گنجور

بخش ۱۵ - در حکمت و موعظت

تو نفست دل کن و دل را چو جان کن
پس آنگه سوی جانان روان کن
برهنه دار تن کوتاه کن دست
شکم را گرسنه می‌دار پیوست
به زیر پای کن نفس و هوا را
که تا باشد ببیند دل خدا را
ز مبدأ آمدی نادان در اینجای
سعادت را ندانستی سر و پای
ز غفلت بی‌خبر ز آغاز و انجام
نه از معنی به صورت آدمی نام
ولی چون پر کنی علم و عبادت
شوی مرغی که پری تا سعادت
چو عیسی گفت اول چون بزادی
مثال بیضه در فرش اوفتادی
بدانش گر نپّری بار دیگر
کجا دانی از عرض برتر
به حکمت گر دیرین معنی بکوشی
فرشته‌وش لباس علم پوشی
مجرد کردی از دنیا به طاعات
چو عیسی راه یابی در سموات

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: علی پی‌سپار

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تو نفست دل کن و دل را چو جان کن
پس آنگه سوی جانان روان کن
هوش مصنوعی: نفس خود را متوجه دل کن و دل را به اندازه جان ارزشمند کن؛ سپس به سوی محبوب واقعی‌ات روانه شو.
برهنه دار تن کوتاه کن دست
شکم را گرسنه می‌دار پیوست
هوش مصنوعی: بدن خود را بی‌پوشش نگه‌دار و برای شکم خود غذا فراهم نکن، نیازی به پیوستگی با امور دنیا نیست.
به زیر پای کن نفس و هوا را
که تا باشد ببیند دل خدا را
هوش مصنوعی: به دنیا و خواسته‌های نفسانی خود اهمیت ندهید تا بتوانید دل خدا را ببینید.
ز مبدأ آمدی نادان در اینجای
سعادت را ندانستی سر و پای
هوش مصنوعی: تو از نقطهٔ آغازین به اینجا آمده‌ای، اما نتوانسته‌ای معنی واقعی سعادت را درک کنی و اصول اساسی آن را نمی‌دانی.
ز غفلت بی‌خبر ز آغاز و انجام
نه از معنی به صورت آدمی نام
هوش مصنوعی: انسان به دلیل غفلتش از آغاز و پایان زندگی، از عمق وجود خود بی‌خبر است و تنها به ظاهر خود توجه می‌کند.
ولی چون پر کنی علم و عبادت
شوی مرغی که پری تا سعادت
هوش مصنوعی: اگر علم و عبادت را در خود پرورش دهی، مثل پرنده‌ای خواهی شد که با بال‌هایش به سوی سعادت پرواز می‌کند.
چو عیسی گفت اول چون بزادی
مثال بیضه در فرش اوفتادی
هوش مصنوعی: وقتی عیسی (ع) گفت که ابتدا مانند تخم، در فرش افتادی، به این معناست که هر آغاز، همچون دانه‌ای است که باید در زمین کاشته شود تا رشد کند و شکوفا شود. ما از نقاط آغازین خود را به یاد می‌آوریم و این نشان می‌دهد که تحولی بزرگ و برخی تغییرات در انتظار ماست.
بدانش گر نپّری بار دیگر
کجا دانی از عرض برتر
هوش مصنوعی: اگر به علم و دانش پرداخته نشود، هرگز نمی‌توانی از مرزهای معمولی فراتر بروی و چیزهای برتر را بشناسی.
به حکمت گر دیرین معنی بکوشی
فرشته‌وش لباس علم پوشی
هوش مصنوعی: اگر به سعی و کوشش در فهم معانی کهن بپردازی، مانند فرشته‌ای خواهی شد که لباس علم را به تن کرده است.
مجرد کردی از دنیا به طاعات
چو عیسی راه یابی در سموات
هوش مصنوعی: اگر از دنیا دور شوی و به عبادات بپردازی، مانند عیسی، به آسمان‌ها رهنمود خواهی شد.

حاشیه ها

1395/07/03 18:10
غلامحسین آتشی

به حکمت گر دیرین معنی بکوشی
به حکمت گر در این معنی بکوشی صحیح بنظر میرسد

1401/10/22 13:12
محسن جهان

تفسیر ابیات ۲ و ۳ فوق:

عارف عالیقدر سده هشتم در "کنزالحقایق" می‌فرماید: ای انسان درمانده غافل، از این دنیا دست طمع خود را کوتاه کن و لباس دریوزگی را از تن بیرون کرده و از شکم باره گی بپرهیز.

که در اینصورت نفس اماره خود را به زیر پای گذاشته و از هواهای نفسانی دست خواهی کشید. دل چنین انسانی خدا را مشاهده کرده و به وصال او می‌رسد. 

1403/11/17 16:02
ایمانی

تصحیح شد :» به حکمت گر درین معنی بکوشی

1403/11/17 16:02
ایمانی

کجا دانی که تو از عرض برتر

1403/11/17 16:02
ایمانی

پس آنگه سوی جانان جان روان کن