گنجور

شمارهٔ ۷۴

الا ای زده چون من از عشق لاف
مزن در ره عشق لاف از گزاف
نگنجد دل عاشق اندر دو کون
نیاید ید قدرت اندر نکاف
تو با عاشقان همسری چون کنی
بفقهی که داری سراسر خلاف
نه همتا بود اطلس چرخ را
بکرباس خود ابر اسپید باف
اگر قطره در نفس خود هست خرد
بزرگست چون شد بدریا مضاف
بر الواح اطفال اگر حرف بود
ببین در نبی سوره یی گشته قاف
ترا هست جانی چو آب روان
ازین جسم حالی مزن هیچ لاف
چو در اصل پاکش براهیم هست
پیمبر ننازد بعبد مناف
اگرچه گه سعی در کار علم
چو حاجی رمل میکنی در مطاف
تو گر کعبه باشی بفضل و شرف
درین گوی کردن نیاری طواف
نه از بهر عشقست طبع دورنگ
نه از بهر تیرست قوس نداف
تو عاشق بر آن کس شوی کو بود
چو قاقم بسینه چو آهو بناف
همی کوش با نفس خویش و مترس
که غالب بود حیدر اندر مصاف
شب خویشتن روز کن این زمان
که مه بدرو ابرست در انکساف
در انداز خود را بدریای عشق
گهر می ستان و صدف می شکاف
چو در دفتر عشقت آرند نام
جهانی شوی از عوارض معاف
تو در مصر عرفان عزیزی شوی
چو یوسف بتعبیر سبع عجاف
ز امر کن اندر گلستان خلق
بدانی چه برگ آورد شاخ کاف
بتو رو نمایند آن مردمی
که هستند در صلب امکان نظاف
ایا سیف فرغانی ار عاقلی
برو گوشه یی گیر و بگزین عفاف
ز تو کار عشاق ناید چنانک
ز بینی سرشک وز دیده رعاف

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

الا ای زده چون من از عشق لاف
مزن در ره عشق لاف از گزاف
هوش مصنوعی: ای کسی که به اندازه من در عشق دچار شده‌ای، در مسیر عشق از بزرگ‌گویی پرهیز کن و بی‌دلیل سخن نگو.
نگنجد دل عاشق اندر دو کون
نیاید ید قدرت اندر نکاف
هوش مصنوعی: دل عاشق در هیچ‌کجا نمی‌تواند جا بگیرد و قدرتی که در دستان خود دارد، نمی‌تواند به شکلی ظاهر شود.
تو با عاشقان همسری چون کنی
بفقهی که داری سراسر خلاف
هوش مصنوعی: اگر تو با عاشقان کنار بیایی، مثل کسی نیستی که درک درستی از عشق داشته باشد و برعکس، رفتارت نشان‌دهنده‌ی نادرست بودن فهم توست.
نه همتا بود اطلس چرخ را
بکرباس خود ابر اسپید باف
هوش مصنوعی: چرخ فلک همتای ابر سفید رنگ و نرم خود را ندارد، مثل اطلس نرمی که در برابر آن قرار دارد.
اگر قطره در نفس خود هست خرد
بزرگست چون شد بدریا مضاف
هوش مصنوعی: اگر قطره‌ای در خود داشته باشد، به این دلیل که به دریا افزوده می‌شود، بزرگ و باارزش است.
بر الواح اطفال اگر حرف بود
ببین در نبی سوره یی گشته قاف
هوش مصنوعی: اگر بر صفحه‌های کودکان نوشته‌ای وجود داشته باشد، به سوره‌ای در قرآن نگاه کن که حرف "قاف" در آن آمده است.
ترا هست جانی چو آب روان
ازین جسم حالی مزن هیچ لاف
هوش مصنوعی: شما همچون آبی زنده و روان روحی دارید، پس از این بدن خود به هیچ وجه آزاری نرسانید و از آن سخن نرانید.
چو در اصل پاکش براهیم هست
پیمبر ننازد بعبد مناف
هوش مصنوعی: چون در اصل و اساس وجودی، ابراهیم پیامبر است، کافر به عبد مناف نمی‌تواند برتری جویی کند.
اگرچه گه سعی در کار علم
چو حاجی رمل میکنی در مطاف
هوش مصنوعی: هرچند که گاهی تلاش می‌کنی تا در کار علم مانند یک حاجی که در مراسم حج تمرین می‌کند، مشغول شوی و فعالیت کنی.
تو گر کعبه باشی بفضل و شرف
درین گوی کردن نیاری طواف
هوش مصنوعی: اگر تو بزرگ و با فضیلت باشی، نیازی به دور زدن و نشان دادن خودت نخواهی داشت.
نه از بهر عشقست طبع دورنگ
نه از بهر تیرست قوس نداف
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که انگیزه‌ها و دلایل ما برای عشق و عشق‌ورزی تنها به خاطر ویژگی‌های ظاهری و فریبنده نیستند. همچنین به این نکته اشاره می‌کند که عشق و علاقه نباید فقط به خاطر جذابیت‌ها و زیبایی‌های زودگذر باشد. در واقع، عمق و اصالت احساسات باید برای ما مهم‌تر از جذابیت‌های ظاهری باشد.
تو عاشق بر آن کس شوی کو بود
چو قاقم بسینه چو آهو بناف
هوش مصنوعی: تو به کسی علاقه‌مند می‌شوی که مانند قاقم، دارای دل و جانی لطیف و حساس باشد، همان‌طور که آهو در میان علف‌زارها به آرامی حرکت می‌کند و زیبایی خاصی دارد.
همی کوش با نفس خویش و مترس
که غالب بود حیدر اندر مصاف
هوش مصنوعی: با تلاش و همت خود پیش برو و نگران نباش، چون در میدان جنگ، نیرویی قدرتمند مانند حیدر (علی) در کنار توست.
شب خویشتن روز کن این زمان
که مه بدرو ابرست در انکساف
هوش مصنوعی: در این شب تاریک و غم‌انگیز خود را به روشنایی روز برسان، زیرا اکنون که ماه در آسمان وجود دارد، ابرها آن را پوشانده‌اند و نمی‌توان آن را به وضوح دید.
در انداز خود را بدریای عشق
گهر می ستان و صدف می شکاف
هوش مصنوعی: در مقیاس توانایی‌هایت خود را به دریای عشق برسان و با تلاش، ارزش‌ها و زیبایی‌ها را به دست آور.
چو در دفتر عشقت آرند نام
جهانی شوی از عوارض معاف
هوش مصنوعی: وقتی نامت در دفتر عشق نوشته شود، از همه مشکلات و سختی‌های دنیا رهایی می‌یابی.
تو در مصر عرفان عزیزی شوی
چو یوسف بتعبیر سبع عجاف
هوش مصنوعی: تو در دنیای عرفان مانند یوسف عزیز و محترم خواهی بود، حتی اگر اوضاع سخت و دشوار شود.
ز امر کن اندر گلستان خلق
بدانی چه برگ آورد شاخ کاف
هوش مصنوعی: از دستور تو در باغ مردم می‌فهمی که شاخه کاف چه برگی به ارمغان آورده است.
بتو رو نمایند آن مردمی
که هستند در صلب امکان نظاف
هوش مصنوعی: بیت اشاره به این دارد که افرادی که از نسل و اساس خوبی برخوردارند، به تو توجه و ارادت خواهند داشت. آنها کسانی هستند که در وجودشان پاکی و نیکویی نهفته است.
ایا سیف فرغانی ار عاقلی
برو گوشه یی گیر و بگزین عفاف
هوش مصنوعی: اگر عاقل هستی، به سیف فرغانی بگو که در گوشه‌ای به دور از غفلت بنشین و زندگی پاک و عفیف داشته باش.
ز تو کار عشاق ناید چنانک
ز بینی سرشک وز دیده رعاف
هوش مصنوعی: کار عاشقان به دست تو نیست، همان‌طور که اشک از چشم‌ها می‌ریزد و ترانه از دل برمی‌خیزد.