گنجور

شمارهٔ ۶۶

رسید پیک اجل کای بزرگوار بمیر
تو پایدار نه ای، ای سر کبار بمیر
چو مسندت بدگر صدر نامزد کردند
کنون ز بهره وی ای صدر روزگار بمیر
کنون که از پی فرزند کیسه پر کردی
برو بدست تهی، زر بدو سپار، بمیر
چو کدخدای دگر شوی زن خوهد بودن
تو ترک خانه بکن جا بدو گذار، بمیر
عقار و مال ترا زین حدیث غافل کرد
بوارثان سپر آن مال و آن عقار بمیر
چو هیچ عزت فرمان حق نکردستی
عزیز من ز شدن چاره نیست، خوار بمیر
اگر نصیحت من در دلت گرفت قرار
مکن خلاف من و هم برین قرار بمیر
ز سال عمر تو امروز اگر شبی باقیست
مخسب و در طلب فضل کردگار بمیر
بسان شمع سلاطین که شب برافروزند
بلیل زنده همی باش و در نهار بمیر
اگر چنانکه پس از مرگ زندگی خواهی
بنفس پیشتر از مرگ زینهار بمیر
شعار فقر شهیدان عشق را کفن است
اگر تو زنده دلی رو درین شعار بمیر
چنان مکن که اجل گوید ای بریشم پوش
من آمدم تو درین پیله کرم وار بمیر
باختیار نمیرند مردم بی عشق
تو زنده کردهٔ عشقی باختیار بمیر
باهل فقر نظر کن که در شمار نیند
اگر چنانکه توانی در آن شمار بمیر
مبر ز صحبت اصحاب کهف و چون قطمیر
بنزد زنده دلان در درون غار بمیر
ز ناز بالش دولت سری برآر و بدان
که نیست مسند تخت تو پایدار بمیر
اگر چه پادشهی گویدت امیر اجل
که همچو مردم خرد ای بزرگوار بمیر
بحکم خاتم دولت اگرچه از لقبت
زر و درم چو نگین است نامدار بمیر
گر از هزار فزون عمر باشدت گویند
کنون که سال تو افزون شد از هزار بمیر
اگر بچرخ سواری چو ماه، شاه قضا
پیاده یی بفرستد که ای سوار بمیر
گرت بتیغ برانند سیف فرغانی
مرو ازین درو بر آستان یار بمیر
نه نیک زیستی اندر جوانی ای بدفعل
ز کردهای بد خویش شرمسار بمیر
در آن زمان که کنند از حیات نومیدت
بفضل و رحمت ایزد امیدوار بمیر

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

رسید پیک اجل کای بزرگوار بمیر
تو پایدار نه ای، ای سر کبار بمیر
هوش مصنوعی: پیام آور مرگ به تو می‌گوید که ای بزرگوار، زمان وفات تو فرارسیده است. هرچقدر هم که خود را مستحکم و نیرومند احساس کنی، در نهایت ناگزیر به مرگ خواهی بود. پس بپذیر که باید از این دنیا جدا شوی.
چو مسندت بدگر صدر نامزد کردند
کنون ز بهره وی ای صدر روزگار بمیر
هوش مصنوعی: وقتی که دیگران بر تو تکیه‌گاه و جایگاه بالایی پیدا کردند، حالا وقت آن است که از دست این فرصت بهره‌برداری کنی و به زندگی‌ات ادامه بدهی.
کنون که از پی فرزند کیسه پر کردی
برو بدست تهی، زر بدو سپار، بمیر
هوش مصنوعی: اکنون که به خاطر فرزندت سرمایه‌ای جمع کردی، با دست خالی برو و طلا را به او بده و بمیری.
چو کدخدای دگر شوی زن خوهد بودن
تو ترک خانه بکن جا بدو گذار، بمیر
هوش مصنوعی: وقتی که مثل کدخدای دیگری شوی، همسرت می‌خواهد که تو خانه را ترک کنی و به او ملحق شوی، پس بهتر است که از این وضعیت فرار کنی و از زندگی‌ات دست بکش.
عقار و مال ترا زین حدیث غافل کرد
بوارثان سپر آن مال و آن عقار بمیر
هوش مصنوعی: مالکیت و ثروت تو از این داستان تو را غافل کرده است. وارثان، محافظ این مال و املاک هستند و در نهایت آن مال و دارایی می‌میرد.
چو هیچ عزت فرمان حق نکردستی
عزیز من ز شدن چاره نیست، خوار بمیر
هوش مصنوعی: اگر هیچ‌گاه به فرمان خدا احترام نگذاشته‌ای، عزیز من، چاره‌ای جز این نیست که ذلیل و خوار از دنیا بروی.
اگر نصیحت من در دلت گرفت قرار
مکن خلاف من و هم برین قرار بمیر
هوش مصنوعی: اگر حرف من در دلت جا گرفت، برخلاف آن عمل نکن و با همین روش زندگی کن تا روزی که مرگت فرا برسد.
ز سال عمر تو امروز اگر شبی باقیست
مخسب و در طلب فضل کردگار بمیر
هوش مصنوعی: اگر از سال عمر تو امروز شب دیگری باقی مانده، پس آن را در طلب علم و فضل پر کن و در این مسیر جانت را فدای تلاش کن.
بسان شمع سلاطین که شب برافروزند
بلیل زنده همی باش و در نهار بمیر
هوش مصنوعی: شمع‌هایی که در شب می‌درخشند، نماد قدرت و بزرگی سلاطین هستند. همچون آن‌ها، تو نیز باید در زندگی‌ات درخشندگی و حیات داشته باشی، حتی اگر به نظر برسد که روزها و در زمان‌های سخت، زندگی‌ات لکه‌دار می‌شود یا مانند شمعی که در روز نورش ناپدید می‌شود، به فراموشی سپرده شوی.
اگر چنانکه پس از مرگ زندگی خواهی
بنفس پیشتر از مرگ زینهار بمیر
هوش مصنوعی: اگر بعد از مرگ خواهان زندگی دوباره هستی، بهتر است که قبل از مرگ به زندگی خود پایان بدهی.
شعار فقر شهیدان عشق را کفن است
اگر تو زنده دلی رو درین شعار بمیر
هوش مصنوعی: اگر عشق واقعی داشته باشی و به فقر و سختی های زندگی توجه نکنی، باید به این شعار زندگی کنی که افراد عاشق برای باورهایشان تا پای جان ایستادگی می‌کنند. اگر دلی زنده و پرشور داری، باید برای این شعار جان بدهی.
چنان مکن که اجل گوید ای بریشم پوش
من آمدم تو درین پیله کرم وار بمیر
هوش مصنوعی: چنان رفتار نکن که مرگ به تو بگوید: ای کسی که در پوست نازک خود پنهان شده‌ای، من آمدم، تو نیز مثل کرمی در پیله‌ات بمیری.
باختیار نمیرند مردم بی عشق
تو زنده کردهٔ عشقی باختیار بمیر
هوش مصنوعی: مردم بدون عشق تو نمی‌میرند، اما عشق تو باعث زنده ماندن آن‌ها شده است، پس بهتر است که با اختیار و ارادت جانشان را فدای عشق تو کنند.
باهل فقر نظر کن که در شمار نیند
اگر چنانکه توانی در آن شمار بمیر
هوش مصنوعی: به فقر و ناداری توجه کن؛ زیرا اینکه در بین مردم حساب نمی‌شوی. اگر می‌توانی، در این حال از دنیا برو.
مبر ز صحبت اصحاب کهف و چون قطمیر
بنزد زنده دلان در درون غار بمیر
هوش مصنوعی: از گفتگو با دوستانی که در خواب و بی‌خبرند دست بردار، چون اینکه در غار مثل بیداران زندگی کن.
ز ناز بالش دولت سری برآر و بدان
که نیست مسند تخت تو پایدار بمیر
هوش مصنوعی: از ناز و مناطق خوشبختی خود، لحظاتی را کنار بگذار و به این حقیقت توجه کن که جایگاه و مقام تو همیشه پایدار نخواهد بود و ممکن است که روزی از دست برود.
اگر چه پادشهی گویدت امیر اجل
که همچو مردم خرد ای بزرگوار بمیر
هوش مصنوعی: هرچند که سلطان به تو بگوید ای بزرگوار، مرگ را به آرامی و مانند انسان‌های عادی تجربه کن.
بحکم خاتم دولت اگرچه از لقبت
زر و درم چو نگین است نامدار بمیر
هوش مصنوعی: به خاطر موقعیت و مقام خود، اگرچه به اندازه طلا و نقره ارزشمند هستی، اما همچنان باید بمیری و به خاطر شهرتت شناخته خواهی شد.
گر از هزار فزون عمر باشدت گویند
کنون که سال تو افزون شد از هزار بمیر
هوش مصنوعی: اگر عمری که داری از هزار سال هم بیشتر باشد، بگویند حالا که سال‌های تو از هزار گذشته، بهتر است که بمیرادی.
اگر بچرخ سواری چو ماه، شاه قضا
پیاده یی بفرستد که ای سوار بمیر
هوش مصنوعی: اگر سوار به زیبایی ماه بچرخد، خداوند از او می‌خواهد که سوار را به مرگ بفرستد.
گرت بتیغ برانند سیف فرغانی
مرو ازین درو بر آستان یار بمیر
هوش مصنوعی: اگر با شمشیر تند سیف فرغانی به تو حمله کنند، از اینجا نرو و بر درگاه محبوب بمیر.
نه نیک زیستی اندر جوانی ای بدفعل
ز کردهای بد خویش شرمسار بمیر
هوش مصنوعی: در زندگی جوانی که بد رفتار هستی، به خاطر کارهای زشتت شرمنده باش و با این حس شرمندگی به زندگی‌ات پایان بده.
در آن زمان که کنند از حیات نومیدت
بفضل و رحمت ایزد امیدوار بمیر
هوش مصنوعی: زمانی که از زندگی ناامید شده‌ای، با رحمت و لطف خداوند امیدواری را در دل خود حفظ کن و حتی با مرگ نیز امیدوارانه به زندگی‌ات ادامه بده.