گنجور

شمارهٔ ۴۲

چو دل عاشق روی جانان شود
دل از نور او سر به سر جان شود
از آثار عشقش نباشد عجب
اگر کافر دین مسلمان شود
گر از پرده پیدا کند {آن} دو رخ
جهان چارسو یک گلستان شود
به شب گر ببیند رخ دوست ماه
چو استاره در روز پنهان شود
ز عاشق نماند به جز سایه‌ای
چو خورشید عشق تو تابان شود
نه هر کو سخن‌های عشّاق خواند
به اوصاف مانند ایشان شود
اگرچه خضر آب حیوان خورد
کجا اشک او آب حیوان شود
تو خود را اگر نام موسی کنی
کی اندر کفت چوب ثعبان شود
چو گاوان کشد روزها آدمی
بسی رنج تا گندمی نان شود
اگر دیو خاتم به دست آورد
به رتبت کجا چون سلیمان شود
در این ره تو را زاد جان است و بس
درین حج سمعیل قربان شود
همه آبادانی عالم رواست
گر از بهر این گنج ویران شود
گر این درد باشد در اجزای خاک
زمین آسمان‌وار گردان شود
در این راه عاشق قرین بلاست
برای زدن گو به میدان شود
تو بر خویشتن کار دشوار کن
چو خواهی که دشوارت آسان شود
بلاهای او را قدم پیش نه
وگرچه سرت در سر آن شود
حمل را چه طاقت بود چون اسد
ز گرمی خورشید بریان شود
ترا دشمن و دوست نیک است و نیک
که تعبیر احوال از ایشان شود
به نیکی اگر مصر معمور شد
به تنگی کجا کعبه ویران شود
کسی کِش زلیخا بود دوستدار
چو یوسف به تهمت به زندان شود
به خنده درآید لب وصل دوست
چو محزونی از شوق گریان شود
اگر عشق دعوت کند آشکار
بسی کفر بینی که ایمان شود
تمنای این کار در سیف هست
گدا عزم دارد که سلطان شود

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چو دل عاشق روی جانان شود
دل از نور او سر به سر جان شود
هوش مصنوعی: وقتی دل عاشق به معشوقش توجه کند، تمام وجودش از روشنایی و نور او پر می‌شود و جانش زنده می‌شود.
از آثار عشقش نباشد عجب
اگر کافر دین مسلمان شود
هوش مصنوعی: عشق او چنان تأثیری دارد که اگر کسی به دین دیگری باشد، ممکن است به دین مسلمانان درآید.
گر از پرده پیدا کند {آن} دو رخ
جهان چارسو یک گلستان شود
هوش مصنوعی: اگر آن دو چهره پیدا شوند، دنیا به چهار سو تبدیل به یک گلستان خواهد شد.
به شب گر ببیند رخ دوست ماه
چو استاره در روز پنهان شود
هوش مصنوعی: اگر کسی در شب چهره‌ی دوستش را ببیند، مانند ماه درخشان است که به صورت ستاره‌ای در روز ناپدید می‌شود.
ز عاشق نماند به جز سایه‌ای
چو خورشید عشق تو تابان شود
هوش مصنوعی: از عاشق جز سایه‌ای باقی نمی‌ماند، وقتی که عشق تو چون خورشید درخشان شود.
نه هر کو سخن‌های عشّاق خواند
به اوصاف مانند ایشان شود
هوش مصنوعی: هر کسی که به مطالعه و شنیدن سخنان عاشقان بپردازد، به این معنی نیست که او نیز به ویژگی‌ها و صفات عاشقان تبدیل می‌شود.
اگرچه خضر آب حیوان خورد
کجا اشک او آب حیوان شود
هوش مصنوعی: اگرچه خضر (پیامبر) از آب حیات نوشید، اما اشک او نمی‌تواند به آن آب تبدیل شود.
تو خود را اگر نام موسی کنی
کی اندر کفت چوب ثعبان شود
هوش مصنوعی: اگر خود را موسی بنامید، آیا عصای شما به مار تبدیل می‌شود؟
چو گاوان کشد روزها آدمی
بسی رنج تا گندمی نان شود
هوش مصنوعی: انسان باید روزها سختی و تلاش کند تا در نهایت نتیجه‌ای مانند نان را به دست آورد، همان‌طور که گاوها کار می‌کنند تا محصولات زراعی به دست آید.
اگر دیو خاتم به دست آورد
به رتبت کجا چون سلیمان شود
هوش مصنوعی: اگر یک دیو حلقه‌ای را به دست آورد، آیا می‌تواند به مقام و عظمت سلیمان برسد؟
در این ره تو را زاد جان است و بس
درین حج سمعیل قربان شود
هوش مصنوعی: در این مسیر تنها جان تو اهمیت دارد و بس، در این سفر، سمعیل تنها برای قربانی کردن است.
همه آبادانی عالم رواست
گر از بهر این گنج ویران شود
هوش مصنوعی: تمام آبادانی‌های جهان جایز است، حتی اگر بخاطر این گنج، ویرانی و نابودی به همراه داشته باشد.
گر این درد باشد در اجزای خاک
زمین آسمان‌وار گردان شود
هوش مصنوعی: اگر این درد در تمامی اجزای خاک باشد، مانند آسمان بزرگ و بی‌نهایت خواهد شد.
در این راه عاشق قرین بلاست
برای زدن گو به میدان شود
هوش مصنوعی: در این مسیر، عاشق با مشکلات و سختی‌ها روبروست و برای اثبات عشق خود باید آماده‌ی مبارزه باشد.
تو بر خویشتن کار دشوار کن
چو خواهی که دشوارت آسان شود
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی که کارهای سخت برایت آسان شود، باید خودت تلاش و زحمت بیشتری بکشی.
بلاهای او را قدم پیش نه
وگرچه سرت در سر آن شود
هوش مصنوعی: مشکلات و دشواری‌های او را بپذیر و به جلو برو، حتی اگر این کار برای تو سخت و خطرناک باشد.
حمل را چه طاقت بود چون اسد
ز گرمی خورشید بریان شود
هوش مصنوعی: چگونه یک شتر می‌تواند تحمل کند در حالی که در گرمای آفتاب همانند شیر، داغ و سوزان می‌شود؟
ترا دشمن و دوست نیک است و نیک
که تعبیر احوال از ایشان شود
هوش مصنوعی: دوست و دشمن هر دو برای تو خوب هستند، و این خوب است که وقتی حالشان را توصیف می‌کنند، نتیجه به نفع تو باشد.
به نیکی اگر مصر معمور شد
به تنگی کجا کعبه ویران شود
هوش مصنوعی: اگر سرزمین مصر رونق و آبادانی پیدا کند، پس هیچ‌گاه نمی‌توان انتظار داشت که کعبه ویران شود.
کسی کِش زلیخا بود دوستدار
چو یوسف به تهمت به زندان شود
هوش مصنوعی: چنانچه کسی به محبوبی چون یوسف علاقه‌مند باشد، ممکن است به خاطر اتهام‌های نادرست به زندان بیفتد، همانند زلیخا که به خاطر عشقش به یوسف با مشکلاتی مواجه شد.
به خنده درآید لب وصل دوست
چو محزونی از شوق گریان شود
هوش مصنوعی: وقتی که لبخند دیدار دوست به چهره می‌زند، دل‌زده از شوق، به گریه می‌افتد.
اگر عشق دعوت کند آشکار
بسی کفر بینی که ایمان شود
هوش مصنوعی: اگر عشق شما را به خود بخواند، خواهید دید افرادی که به ظاهر کافر هستند، اما در دل ایمان دارند.
تمنای این کار در سیف هست
گدا عزم دارد که سلطان شود
هوش مصنوعی: آرزو و خواسته این کار در دست نیازمند است که تصمیم دارد به مقام سلطنت برسد.