گنجور

شمارهٔ ۲۶

گر کسی از نعمت این منعمان ادرار خورد
همچو گربه کاسه لیسید و چو سگ مردار خورد
همچو مارش سر همی کوبند امروز ای پسر
هرکه روزی دانه یی چون موش ازین انبار خورد
چون ز کسب خود ندارد نان قسمت و آب رزق
همچو اشتر مرغ آتش همچو لکلک مار خورد
کاشکی پیرار ازین ادرار بودی بی نیاز
چون بباید دادن امسال آنچه مسکین پار خورد
کار کن گر پیشه دانی زآنکه مرد کار اوست
کآب روی دین نبرد و نان ز مزد کار خورد
نزد درویشان ز شیرینی ایشان خوشترست
همچو شوره گر کسی خاک از بن دیوار خورد
بر سر خوان قناعت شوربای عافیت
آنکس آشامد که نان جو سلیمان وار خورد
رو بآب صبر تر کن پس بآسانی بخور
نان خشکی را که سگ چون استخوان دشوار خورد
کآنچه درویشان صاحب دل بخرسندی خورند
نی مگس از شکر و نی نحل از گلزار خورد
رو غم دین خور درین دنیا که فردا در بهشت
نوش شادی آن خورد کین نیش غم بسیار خورد
پاک دار آیینهٔ دل روی جان بین اندرو
روی ننماید بکس آیینهٔ زنگار خورد
خوردن حل و حرام از اختلاف قسمتست
هرکه دارد قسمتی از حضرت جبار خورد
اندرین ویرانه گاو و خر گیاه و نحل گل
وآدمی خرما تناول کرد و اشتر خار خورد
یارب این ساعت چو تایب از گنه مستغفرست
سیف فرغانی که این ادرار از ناچار خورد
خوردنش را چون گنه دانست اگر چه نعمتست
یک درم از وی به ده الحمد و استغفار خورد

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گر کسی از نعمت این منعمان ادرار خورد
همچو گربه کاسه لیسید و چو سگ مردار خورد
هوش مصنوعی: اگر کسی از نعمت این بخشندگان به طور حرص و ولع استفاده کند، مانند گربه‌ای است که کاسه را می‌لیسد و مانند سگی که از مردار تغذیه می‌کند.
همچو مارش سر همی کوبند امروز ای پسر
هرکه روزی دانه یی چون موش ازین انبار خورد
هوش مصنوعی: امروز پسرم، افرادی مثل مار سرشان را به هم می‌کوبند. هرکسی که به‌راحتی از این انبار دانه‌ای مثل موش بردارد، باید مراقب باشد.
چون ز کسب خود ندارد نان قسمت و آب رزق
همچو اشتر مرغ آتش همچو لکلک مار خورد
هوش مصنوعی: وقتی کسی از تلاش و کار خودش نتواند به نان و زندگی برسد، وضعیتش مانند وضعیتی است که یک شتر در آتش یا یک مار در حال خوردن لکلک دارد؛ یعنی در شرایط سخت و دشواری به سر می‌برد.
کاشکی پیرار ازین ادرار بودی بی نیاز
چون بباید دادن امسال آنچه مسکین پار خورد
هوش مصنوعی: ای کاش امسال نیاز به پرداخت چیزی نبود و این بار از زحمت و نیازمندی بی‌نیاز می‌شدم، همان‌طور که مسکین سال گذشته از کمک و یاری بهره‌مند شده بود.
کار کن گر پیشه دانی زآنکه مرد کار اوست
کآب روی دین نبرد و نان ز مزد کار خورد
هوش مصنوعی: کار کن اگر به شغلت آگاهی داری، زیرا مردان به کار خود مشغولند و آبرو و ارزش دین را با کار و کوشش به دست می‌آورند و از درآمد کارشان روزی خود را تأمین می‌کنند.
نزد درویشان ز شیرینی ایشان خوشترست
همچو شوره گر کسی خاک از بن دیوار خورد
هوش مصنوعی: زندگی درویشان به اندازه‌ای شیرین و لذت‌بخش است که حتی اگر کسی از خاک دیوار هم بخورد، طعمش برای او خوشایندتر خواهد بود.
بر سر خوان قناعت شوربای عافیت
آنکس آشامد که نان جو سلیمان وار خورد
هوش مصنوعی: کسی که در زندگی خود به قناعت و رضایت از داشته‌هایش برسد و از نعمت‌ها به خوبی بهره‌برداری کند، واقعاً از زندگی خوشبختی خواهد چشید. این افراد مانند سلیمان، از نان ساده و خالص لذت می‌برند و به آن قانع هستند.
رو بآب صبر تر کن پس بآسانی بخور
نان خشکی را که سگ چون استخوان دشوار خورد
هوش مصنوعی: به آرامی و با صبر بر مشکلات غلبه کن، سپس راحت و آرام می‌توانی از زندگی لذت ببری. زیرا مانند سگی که نمی‌تواند به راحتی از استخوان بخورد، افرادی که عجول هستند، در زندگی با سختی مواجه خواهند شد.
کآنچه درویشان صاحب دل بخرسندی خورند
نی مگس از شکر و نی نحل از گلزار خورد
هوش مصنوعی: درویشان با دل آرام و خرسندی از نعمات واقعی زندگی بهره‌مند می‌شوند، اما مگس و زنبور عسل تنها از شیرینی و گل‌ها استفاده می‌کنند و از عمق و معنای زندگی بی‌خبرند.
رو غم دین خور درین دنیا که فردا در بهشت
نوش شادی آن خورد کین نیش غم بسیار خورد
هوش مصنوعی: در این دنیا با درد و غم دین زندگی کن، زیرا در بهشت فردا به شادی واقعی خواهی رسید. بر این اساس، هرچند اکنون غم و اندوه زیادی را تجربه می‌کنی، اما در آینده لذت های بزرگتری در انتظار توست.
پاک دار آیینهٔ دل روی جان بین اندرو
روی ننماید بکس آیینهٔ زنگار خورد
هوش مصنوعی: دل خود را مانند یک آیینه پاک نگه‌دار تا بتوانی حقیقت را ببینی. اگر دل آغشته به آلودگی و زنگار باشد، دیگر نمی‌توانی زیبایی و حقیقت را در آن مشاهده کنی.
خوردن حل و حرام از اختلاف قسمتست
هرکه دارد قسمتی از حضرت جبار خورد
هوش مصنوعی: هر کسی که از احکام و روزی‌های خدا بهره‌مند است، سهم خود را از آن می‌برد و این تفاوت در روزی‌ها به خواست خداوند و تقسیم الهی بستگی دارد.
اندرین ویرانه گاو و خر گیاه و نحل گل
وآدمی خرما تناول کرد و اشتر خار خورد
هوش مصنوعی: در این ویرانه، گاو و خر به چرا مشغولند، گیاه و زنبور گل می‌چینند، آدمی خرما می‌خورد و شتر علف خشک می‌خورد.
یارب این ساعت چو تایب از گنه مستغفرست
سیف فرغانی که این ادرار از ناچار خورد
هوش مصنوعی: خداوندا، در این لحظه که تایب از گناه پشیمان و طلب forgiveness می‌کند، سیف فرغانی از روی ناچاری و اضطرار چیزهایی می‌خورد.
خوردنش را چون گنه دانست اگر چه نعمتست
یک درم از وی به ده الحمد و استغفار خورد
هوش مصنوعی: اگرچه آن چیز نعمت است و ارزش دارد، اما شخصی که آن را می‌خورد، می‌داند که کارش نادرست است. پس وقتی یک درهم از آن را در دهان می‌گذارد، باید با سپاس و طلب آمرزش از خداوند باشد.