گنجور

بخش ۶۸ - فصل در اکل و شرب

از پی لقمه‌ای چه ترش و چه شور
تا کی این گفت و گوی شیرین شور‌؟
بر در این و آن چو سگ چه دوی‌؟
گر نه‌ای سگ چنین به تک چه دوی‌‌؟
بیش خوردن قوی کند گردن
لیک زیرک شوی ز کم خوردن
آفت علم و حکمت است شکم
هرکه را خورد بیش‌، دانش کم
مرد باید که کم‌خورش باشد
تا درونش به پرورش باشد
هر چه پرسی ازو نکو داند
سرّ‌های حقیقت او داند
فرخ آن که‌اختیار او همه سال
عمل صالح است و اکل حلال
هست به نزد من در این ایام
بینوا زیستن ز کسب حرام
چونکه جان را ز عشق قوت بوَد
قوت از حی لایموت بود
ای عزیز این همه ذلیلی چیست‌؟
وی سبک‌روح‌، این ثقیلی چیست‌‌؟
شکم از لوت‌، چارسو چه کنی‌؟
خویش را بندهٔ گلو چه کنی‌؟
لقمه‌ای کم خوری ز کسب حلال
به بود از عبادت ده سال
مرد باید که قوت جان جوید
هر چه گوید همه ز جان گوید
نظر از کام و از گلو بگسل
هر چه آن نیست حق‌‌، ازو بگسل
تا تو در بند آرزو باشی
پر بار خسان دوتو باشی
چون تو از آرزو بتابی روی
آرزو در پی‌ات کند تک و پوی
به حقیقت بدان که ایزد فرد
در ازل روزی‌ات مقدّر کرد

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: طریق التحقیق دکتر مؤذنی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

از پی لقمه‌ای چه ترش و چه شور
تا کی این گفت و گوی شیرین شور‌؟
هوش مصنوعی: برای به دست آوردن یک لقمه، چه تلخ و چه شور، به چه اندازه باید این گفت‌وگوی شیرین و پرشور را ادامه داد؟
بر در این و آن چو سگ چه دوی‌؟
گر نه‌ای سگ چنین به تک چه دوی‌‌؟
چرا مانند سگ می‌دوی و درب این و آن را می‌زنی و به این و آن مراجعه می‌کنی‌؟ اگر سگ نیستی پس چرا با این شتاب می‌دوی؟
بیش خوردن قوی کند گردن
لیک زیرک شوی ز کم خوردن
هوش مصنوعی: زیاد خوردن باعث تقویت بدن می‌شود، اما با کم خوردن می‌توان به هوشیاری و زیرکی رسید.
آفت علم و حکمت است شکم
هرکه را خورد بیش‌، دانش کم
هوش مصنوعی: آگاهی و دانش کسی که در جستجوی بیش از حد خوردن باشد، کاهش می‌یابد.
مرد باید که کم‌خورش باشد
تا درونش به پرورش باشد
هوش مصنوعی: مرد باید کمتر بخورد تا بتواند درونش را پرورش دهد و رشد کند.
هر چه پرسی ازو نکو داند
سرّ‌های حقیقت او داند
هوش مصنوعی: هر چیزی که از او بپرسی، خوب می‌داند و به عمق حقیقت آگاه است.
فرخ آن که‌اختیار او همه سال
عمل صالح است و اکل حلال
هوش مصنوعی: خوشبخت آن کسی است که هر سال به کارهای نیک پرداخته و حلال می‌خورد.
هست به نزد من در این ایام
بینوا زیستن ز کسب حرام
و خوشبخت از نظر من کسی است که در این روزگار از کسب حرام‌، بینوا و بی‌بهره است.
چونکه جان را ز عشق قوت بوَد
قوت از حی لایموت بود
وقتی که جان از عشق بخورد و تغذیه کند‌، غذای او از «زنده ابدی و جاوید» است.
ای عزیز این همه ذلیلی چیست‌؟
وی سبک‌روح‌، این ثقیلی چیست‌‌؟
هوش مصنوعی: ای دوست، چرا اینقدر درمانده‌ای؟ و ای روحی آزاد، چرا این چنین سنگین و غمگین هستی؟
شکم از لوت‌، چارسو چه کنی‌؟
خویش را بندهٔ گلو چه کنی‌؟
چرا شکم را از غذا مملو و پر می‌کنی؟ چرا خود را بنده خوردن می‌کنی؟ (چارسو کنایه است از شکم انباشته و پر)
لقمه‌ای کم خوری ز کسب حلال
به بود از عبادت ده سال
هوش مصنوعی: خوردن لقمه‌ای از درآمد حلال بهتر است از عبادت کردن به مدت ده سال.
مرد باید که قوت جان جوید
هر چه گوید همه ز جان گوید
آدمی باید در جستجوی این باشد که تا غذایی برای جان و روان خود به دست آورد، و در پی معرفت و چیزهایی از جنس جان باشد.
نظر از کام و از گلو بگسل
هر چه آن نیست حق‌‌، ازو بگسل
از لذات بدنی چشم‌پوشی کن و دست از شکم‌بارگی بردار و هرچه حق و راست نیست از آن دوری کن.
تا تو در بند آرزو باشی
پر بار خسان دوتو باشی
در زمانی که گرفتار هوس و آرزو هستی در زیر این بار سنگین، داغان و خرد‌شده هستی.
چون تو از آرزو بتابی روی
آرزو در پی‌ات کند تک و پوی
هوش مصنوعی: زمانی که تو از آرزویت دست بکشی، آرزوها به دنبالت می‌آیند و به جستجوی تو خواهند پرداخت.
به حقیقت بدان که ایزد فرد
در ازل روزی‌ات مقدّر کرد
هوش مصنوعی: بدان که خداوند در آغاز، روزی تو را تعیین کرده است.

حاشیه ها

1392/02/24 15:04
رضا میرزازاده

در بیت دوم عبارت "چه" دوبار نوشته شده