بخش ۵۲ - فصل فی ذکر القلب والتخلص فی العقل
اندرین ملک پادشاه، دلست
در ره سدره بارگاه دلست
کالبد هیچ نیست عین، دلست
ساکن «بین اصبعین» دلست
قابل نقش کفر و دین است او
تختهٔ مشق مهر وکین است او
قصه جام جم بسی شنوی
واندر آن بیش وکم بسی شنوی
به یقین دانکهجامجمدلتوست
مستقر نشاط و غم دل توست
گر تمنا کنی جهان دیدن
جمله اشیا در او توان دیدن
چشم سر نقش آب وگل بیند
آنچه سر است چشم دل بیند
تا زدل زنگ حرص نزدایی
دیدهٔ سر تو بازنگشایی
دیدهٔ دل نخست بیناکن
پس تماشای جمله اشیاکن
چون نشد دیدهٔ دلت بینا
اندرین هفت گنبد مینا،
توچهدانی برون زخرگه چیست؟
فاعلهفت چرخاخضرکیست؟
هر چه دارد وجود او امکان
علوی و سفلی و زمان و مکان
هر چه بیرون درون خرگاهست
صانع و نقشبندش الله است
در ازل گر به نفس هست انشا
جوهر و جسم و صورت و معنا
بخش ۵۱ - فصل فی ترک الدنیا والاعراض عنه: ای سنایی زجسم و جان بگسل!بخش ۵۳ - انما امره اذا اراد شیئا ان یقول له کن فیکون: کاف ونون چون به یکدگرپیوست
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: طریق التحقیق دکتر مؤذنی
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
اندرین ملک پادشاه، دلست
در ره سدره بارگاه دلست
هوش مصنوعی: در این سرزمین، فرمانروا دل است که در مسیر درخت سدره، مکانی را به خود اختصاص داده است.
کالبد هیچ نیست عین، دلست
ساکن «بین اصبعین» دلست
هوش مصنوعی: هیچچیز جز بدن نیست، بلکه دل است که در مرکز وجود قرار دارد. دل در مکان خاصی از انسان حضور دارد و حقیقت وجودی او را میسازد.
قابل نقش کفر و دین است او
تختهٔ مشق مهر وکین است او
هوش مصنوعی: او همانند صفحهای است که بر روی آن میتوان نقشهای کفر و دین را ترسیم کرد؛ او به نوعی زمینهساز محبت و کینه است.
قصه جام جم بسی شنوی
واندر آن بیش وکم بسی شنوی
هوش مصنوعی: داستان جام جم را بسیار بشنو، و در آن نکات زیادی پیدا خواهی کرد.
به یقین دانکهجامجمدلتوست
مستقر نشاط و غم دل توست
هوش مصنوعی: به طور قطع بدان که جوهر وجود تو همان جام جم است؛ جایی برای بازتاب شادی و غمهای قلبت.
گر تمنا کنی جهان دیدن
جمله اشیا در او توان دیدن
هوش مصنوعی: اگر بخواهی، میتوانی به تماشای جهان بپردازی و همه چیز را در آن ببینی.
چشم سر نقش آب وگل بیند
آنچه سر است چشم دل بیند
هوش مصنوعی: چشم ظاهری فقط شکل و فرم ظاهری چیزها را میبیند، اما چشم دل توانایی درک و فهم عمیقتر و واقعیتر را دارد.
تا زدل زنگ حرص نزدایی
دیدهٔ سر تو بازنگشایی
هوش مصنوعی: تا زمانی که قلبت را از حرص و طمع پاک نکردهای، نمیتوانی به چهرهٔ واقعی خودت پی ببری و آن را ببینی.
دیدهٔ دل نخست بیناکن
پس تماشای جمله اشیاکن
هوش مصنوعی: نخست باید دل را بینا کنی، سپس میتوانی به تماشای همه چیز بپردازی.
چون نشد دیدهٔ دلت بینا
اندرین هفت گنبد مینا،
هوش مصنوعی: وقتی چشمان دل تو بینا نشد، در این هفت گنبد آسمانی به هیچ چیز نمیرسی.
توچهدانی برون زخرگه چیست؟
فاعلهفت چرخاخضرکیست؟
هوش مصنوعی: تو چه میدانی که بیرون از این دنیا چه خبر است؟ و نشانههای هفت آسمان چیست؟
هر چه دارد وجود او امکان
علوی و سفلی و زمان و مکان
هوش مصنوعی: هر چیزی که در هستی وجود دارد، از ویژگیهای اصیل او میباشد، چه آن چیزهای آسمانی و چه آن چیزهای زمینی، و بر تمامی زمانها و مکانها تسلط دارد.
هر چه بیرون درون خرگاهست
صانع و نقشبندش الله است
هوش مصنوعی: هر چیزی که در دنیای خارج از درون ما وجود دارد، خداوند است که آن را خلق کرده و به آن شکل و طراحی داده است.
در ازل گر به نفس هست انشا
جوهر و جسم و صورت و معنا
هوش مصنوعی: اگر در آغاز، سخن بر اساس اراده و نفس خالق باشد، پس جوهر، جسم، صورت و معنا همگی از او نشأت میگیرند.