گنجور

بخش ۱۹ - در وصف بی‌طمعی و خویشتن‌داری خود گوید

من نه مرد زن و زر و جاهم
به خدا ار کنم وگر خواهم
گر تو تاجی دهی ز احسانم
به سرِ تو که تاج نستانم
زانکه چون طوق منّتت بکشم
لقمهٔ خوان نعمتت نچشم
نبوم بهر طمع مدحت گوی
این نیابی ز من جز از من جوی
نه کهن خواهم از کسی و نه نو
نیک داند ز خوی من خسرو
نکنم جز ترا ثنا چکنم
کار خود کرده‌ام بها چکنم
مادر موسیم که از شاهم
شیر فرزند را بها خواهم
دل من جست از این سرای مجاز
از نیاز خرد نه از سرِ ناز
جسته بهر سلامت تن را
سر گریبان و پای دامن را
مرد خرسند کم پذیرد چیز
شیر چون شیر شد نگیرد چیز
مشنو از شب پرک حکایت خور
گرد دریا برآی و نیلوفر

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

من نه مرد زن و زر و جاهم
به خدا ار کنم وگر خواهم
هوش مصنوعی: من نه به خاطر جنسیت و نه به خاطر ثروت و مقام، به خدا تکیه می‌کنم و اگر بخواهم چیزی را نادیده می‌گیرم.
گر تو تاجی دهی ز احسانم
به سرِ تو که تاج نستانم
هوش مصنوعی: اگر به من لطف کنی و بر سرم تاجی بگذاری، من از تو توقع تاجی نخواهم داشت.
زانکه چون طوق منّتت بکشم
لقمهٔ خوان نعمتت نچشم
هوش مصنوعی: چون به گردن خود بند محبت تو را بیافکنم، هرگز از سفرهٔ نعمتت چیزی نمی‌چشمو.
نبوم بهر طمع مدحت گوی
این نیابی ز من جز از من جوی
هوش مصنوعی: من به خاطر منافع شخصی‌ام تو را ستایش نمی‌کنم؛ اگر به دنبال چیزی از من هستی، باید در درون خودت جست‌وجو کنی.
نه کهن خواهم از کسی و نه نو
نیک داند ز خوی من خسرو
هوش مصنوعی: من نه از کسی چیز کهنه‌ای می‌خواهم و نه از کسی چیز نو و خوبی را که به واقعیتم نزدیک باشد، می‌دانم.
نکنم جز ترا ثنا چکنم
کار خود کرده‌ام بها چکنم
هوش مصنوعی: جز تو هیچ‌کس را نمی‌ستایم، چون تنها تو لایق ستایش هستی. کار خود را انجام داده‌ام و ارزش آن را نمی‌دانم.
مادر موسیم که از شاهم
شیر فرزند را بها خواهم
هوش مصنوعی: مادری که به من می‌گوید از پادشاه، شیر و قوت فرزند را درخواست کنم.
دل من جست از این سرای مجاز
از نیاز خرد نه از سرِ ناز
هوش مصنوعی: دل من از این زندگی فانی و دنیوی دور شد، نه به خاطر خودخواهی یا فخر، بلکه به دلیل نیاز واقعی و عمیق من.
جسته بهر سلامت تن را
سر گریبان و پای دامن را
هوش مصنوعی: برای حفظ سلامت خود، به سر و گردن و پای دامن اهمیت بده.
مرد خرسند کم پذیرد چیز
شیر چون شیر شد نگیرد چیز
هوش مصنوعی: مردی که راضی و خوشنود است، چیزهای شیرین را کم می‌گیرد. وقتی که به مقام بلند و شایستگی می‌رسد، دیگر چیزهای معمولی را نمی‌پذیرد.
مشنو از شب پرک حکایت خور
گرد دریا برآی و نیلوفر
هوش مصنوعی: به داستان‌های شب پرک گوش نده، بلکه مانند خورشید، از دریای زندگی بیرون بیا و بر بستر نیلوفرها بدرخش.