بخش ۱۴ - فیالقناعة
گوشهای گیر از این جهان مجاز
توشهٔ آن جهان درو میساز
نه ترا با کسی بُوَد پیوند
تا تو گوئی بدرد و آنکس خند
دولت دین چو روی بنماید
پشت بر کاینات فرماید
دیده چون کحل آشنایی یافت
دل تاریک روشنایی یافت
گرد دریا و رود جیحون گرد
ماهی از تابه صید نکند مرد
این دو روزه حیات نزد خرد
چه خوشو ناخوشو چه نیکو چه بد
زین دو روزه حیات و پیوندی
به خدای ار تو هیچ بربندی
باش تا چنگ مرگ دریا زد
نای حلقت ز نان بپردازد
زانکه در عالم فریب و هوس
کس نکرد اعتماد بر دو نفس
طبع بربود شه قوی نبود
تخت بر آب مستوی نبود
نبود زیر عرش دانا را
استوی عرشه علی الما را
باش تا عقل افکند فرشت
حل کند استوی علیالعرشت
باش تا صبح صلح روی دهد
شاه شامان درای کوی زند
پس در این چند روزه پیوندی
کُنج محراب و گنج خرسندی
دیدهٔ عقل دار در احمد
تا ز راه لحد رسی با حد
احد اندر لحد چو جایت ساخت
سرِ فردوسیان سرایت ساخت
روضهای گشت بر تو کنج لحد
فرش روضه ز گنج فضل احد
چون به محراب حقشتابی تو
نور حق در دو دیده یابی تو
بده از خون دیده در محراب
از درون طوبی یقین را آب
تا به هر جا که شاخ او برسد
میوههای فراخ او برسد
بخش ۱۳ - در قناعت و انزوای خویش گوید: ای که در زیر طبع گردونیبخش ۱۵ - حکایت: آن شنیدی که بود پنبهزنی
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
گوشهای گیر از این جهان مجاز
توشهٔ آن جهان درو میساز
هوش مصنوعی: در گوشهای از این دنیای فانی و ناپایدار، زمانی را صرف کن تا آمادگی لازم را برای سفر به دنیای واقعی و پایدار آینده فراهم کنی.
نه ترا با کسی بُوَد پیوند
تا تو گوئی بدرد و آنکس خند
هوش مصنوعی: هیچکس با تو رابطهای ندارد که تو بگویی به من آسیب میرسد و آن شخص بخندد.
دولت دین چو روی بنماید
پشت بر کاینات فرماید
هوش مصنوعی: وقتی که سعادت دین خود را نشان میدهد، انسان باید از دنیا و مادیات روی برگرداند.
دیده چون کحل آشنایی یافت
دل تاریک روشنایی یافت
هوش مصنوعی: وقتی چشم به آشنایی و دوستی مینگرد، قلبی که قبلاً تاریک و ناامید بود، روشنی و روشنایی را درک میکند.
گرد دریا و رود جیحون گرد
ماهی از تابه صید نکند مرد
هوش مصنوعی: در گرداب دریا و رود جیحون، مردی که در جستجوی ماهی است، نمیتواند به آسانی به هدف خود برسد. این نکته نشاندهنده این است که در شرایط سخت، موفقیت به راحتی حاصل نمیشود.
این دو روزه حیات نزد خرد
چه خوشو ناخوشو چه نیکو چه بد
هوش مصنوعی: این دو روز زندگی، از دید عقل چه شیرین و چه تلخ، و چه خوب و چه بد است.
زین دو روزه حیات و پیوندی
به خدای ار تو هیچ بربندی
هوش مصنوعی: اگر از این دو روز زندگی و رابطهات با خدا هیچ چیزی به دست نیاوری و بربایی، پس چه فایدهای دارد؟
باش تا چنگ مرگ دریا زد
نای حلقت ز نان بپردازد
هوش مصنوعی: صبر کن تا زمانی که مرگ به تو نزدیک شود و نفست از شدت بینوا بودن، از خوراکی که میخوری جدا شود.
زانکه در عالم فریب و هوس
کس نکرد اعتماد بر دو نفس
هوش مصنوعی: زیرا در جهان پر از فریب و آرزو، هیچ کس به نفس خود اعتماد نکرده است.
طبع بربود شه قوی نبود
تخت بر آب مستوی نبود
هوش مصنوعی: طبیعت بلندپرواز و توانای شاه، قدرتی نداشت که بر تختی که بر آب قرار دارد تکیه کند؛ زیرا چنین تختی برای نشستن مناسب نیست و ناپایدار است.
نبود زیر عرش دانا را
استوی عرشه علی الما را
هوش مصنوعی: نبود کسی که به معرفت و دانایی برسد، مانند علی (ع) در پناه عرش الهی نیست.
باش تا عقل افکند فرشت
حل کند استوی علیالعرشت
هوش مصنوعی: بیا تا زمانی که عقل و فهم تو به اوج برسد و بر تخت حکمت و دانش نشینی، به همه چیز به شکل درست و صحیح نگاه کنی.
باش تا صبح صلح روی دهد
شاه شامان درای کوی زند
هوش مصنوعی: منتظر بمان تا صبح صلح برقرار شود، شاه شامان در آن کوی زندگی میکند.
پس در این چند روزه پیوندی
کُنج محراب و گنج خرسندی
هوش مصنوعی: در این چند روز، به ارتباطی عمیق و خوشایند در گوشهای از عبادتگاه پرداخته میشود که منبع شادی و خرسندی است.
دیدهٔ عقل دار در احمد
تا ز راه لحد رسی با حد
هوش مصنوعی: درک عمیق و خردورزی خود را در وجود احمد ببین، تا زمانی که به مقصد نهایی زندگی، یعنی مرگ، برسی.
احد اندر لحد چو جایت ساخت
سرِ فردوسیان سرایت ساخت
هوش مصنوعی: در زمانی که تو در خاک آرام گرفتهای، دیگران به یاد تو و یادگارهایت، چهره فردوسیان را زنده نگه میدارند.
روضهای گشت بر تو کنج لحد
فرش روضه ز گنج فضل احد
هوش مصنوعی: به سراغ تو آمدهایم که در خاک، سرسبزی و زیبایی روضهای وجود دارد و آن موجب شده که آنجا مهمانان خاصی از نعمتهای الهی بهرهمند شوند.
چون به محراب حقشتابی تو
نور حق در دو دیده یابی تو
هوش مصنوعی: وقتی به سمت خدا و عبادت او بروی، نور حقیقت را در چشمان خود احساس میکنی.
بده از خون دیده در محراب
از درون طوبی یقین را آب
هوش مصنوعی: اشکهای چشمانم را در محراب بریز و درون درخت طوبی، یقین را با آب زندگی ببخش.
تا به هر جا که شاخ او برسد
میوههای فراخ او برسد
هوش مصنوعی: هرجا که درخت او رشد کند، میوههای فراوانش نیز به آنجا خواهد رسید.