گنجور

بخش ۲۳ - در معنی زناشویی گوید

از غلام آنکه زی عیال آمد
او ز دنبه به پوستکال آمد
نیست کدبانویی و گادن را
زن بد جز طلاق دادن را
بندهٔ زن شدن به شهوت و مال
پس براو حکم کردن اینت محال
زشت باشد که در زناشویی
بنده باشی و خواجگی جویی
بندهٔ زن مشو حرام و حلال
تا نگرداندت عیال عیال
جفت در حکم شوی خود باشد
لیک در حکم بنده بد باشد
تو چو انگشت گشته از تشویش
زن چو ناخن‌کنان به ناخن ریش
نفقه بر ریش خواجه خط کرده
سبلت او چو کون بط کرده
سیم کابین چو طوق در گردن
زرنه بر طاق و خیره غم خوردن
کرد باید زن ای ستوده سیر
لیکن از خان و مان خویش به در
زیرک آنست کو نگاید زن
ننهد در سرای خود شیون
اشتقاقش ز چیست دانی زن
یعنی آن قحبه را به تیر بزن
پس اگر والعیاذباللّٰه باز
بچه در سقف کس کند پرواز
کس ببینی گرفته از سر کین
ریش بابا ز ناز در سرگین
پس چه گویم که هرکه عاقل‌تر
پیش سحبان کیر باقل تر

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

از غلام آنکه زی عیال آمد
او ز دنبه به پوستکال آمد
پوست‌کال یا پوست‌گال‌، پشگل گوسفند که به پشم‌های زیر دنبه چسبیده و خشک شده باشد.
نیست کدبانویی و گادن را
زن بد جز طلاق دادن را
هوش مصنوعی: زنی در خانه نیست که به خوبی کارها را مدیریت کند و اگر هم که باشد، تنها راهی که برایش باقی می‌ماند، جدایی از همسرش است.
بندهٔ زن شدن به شهوت و مال
پس براو حکم کردن اینت محال
هوش مصنوعی: انسانی که بخاطر شهوت و مال به خدمت زن در می‌آید، نباید انتظار داشته باشد که چنین انسانی بتواند به درستی قضاوت کند و حکم براند.
زشت باشد که در زناشویی
بنده باشی و خواجگی جویی
هوش مصنوعی: زشت است که در زندگی مشترک، مانند یک فرد پایین‌رده رفتار کنی و در عین حال به دنبال سلطه‌گری باشی.
بندهٔ زن مشو حرام و حلال
تا نگرداندت عیال عیال
هوش مصنوعی: به دام همسران و خانواده‌ها گرفتار نشو، زیرا ممکن است که تو را از راه درست منحرف کنند.
جفت در حکم شوی خود باشد
لیک در حکم بنده بد باشد
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که در زندگی زناشویی، همسران باید به یکدیگر احترام بگذارند و در کنار هم به عنوان یک هویت مشترک عمل کنند. اما اگر یکی از طرفین نتواند حقوق دیگری را رعایت کند و به گونه‌ای عمل کند که او را در مقام بنده و زیر دست قرار دهد، این وضعیت ناپسند و نادرست خواهد بود.
تو چو انگشت گشته از تشویش
زن چو ناخن‌کنان به ناخن ریش
هوش مصنوعی: تو مانند انگشت هستی که از نگرانی و اضطراب به این حال درآمده‌ای؛ مانند کسی که ناخن‌های خود را می‌گیرد و آنها را مرتب می‌کند.
نفقه بر ریش خواجه خط کرده
سبلت او چو کون بط کرده
هوش مصنوعی: هزینه زندگی بر ریش صاحب‌منزل افتاده و سیبیل او مانند پسری که بازی کرده، به هم ریخته است.
سیم کابین چو طوق در گردن
زرنه بر طاق و خیره غم خوردن
هوش مصنوعی: درختان سبز مانند طوقی از طلا در گردن طبیعت را زینت می‌دهند و زیبایی‌های آن باعث می‌شود که انسان در برابر غم‌ها بی‌خبر و شگفت‌زده بماند.
کرد باید زن ای ستوده سیر
لیکن از خان و مان خویش به در
هوش مصنوعی: زنی که دارای شخصیت و ارزش‌های والایی است، باید به خود ببالد، اما این افتخار نباید او را از خانه و خانواده‌اش دور کند.
زیرک آنست کو نگاید زن
ننهد در سرای خود شیون
هوش مصنوعی: زیرک کسی است که به راحتی به دیگران نشان نمی‌دهد که در درونش چه می‌گذرد و در خانه‌اش سر و صدایی ایجاد نمی‌کند.
اشتقاقش ز چیست دانی زن
یعنی آن قحبه را به تیر بزن
هوش مصنوعی: این بیت به انتقاد از یک موضوع خاص اشاره دارد و به طور خاص به رفتار ناپسند و نامناسب اشاره می‌کند. شاعر با استفاده از کلمات تند، نشان می‌دهد که از این موضوع یا فرد ناراضی است و خواستار اقدام قاطع و شدید در برابر آن است.
پس اگر والعیاذباللّٰه باز
بچه در سقف کس کند پرواز
هوش مصنوعی: اگر خدایی نکرده دوباره بچه از سقف پرچم‌دار حرکت کند، به خطر می‌افتد.
کس ببینی گرفته از سر کین
ریش بابا ز ناز در سرگین
هوش مصنوعی: اگر کسی را ببینی که به خاطر کینه‌توزی، ریش پدرش را از ناز در خاک بیندازد، نشان‌دهنده‌ی شدت بدبختی و قهر است.
پس چه گویم که هرکه عاقل‌تر
پیش سحبان کیر باقل تر
هوش مصنوعی: من چگونه بگویم که هر کس عاقل‌تر است، در مقابل سحبان (سوارکاری) کمتر از خود را نشان می‌دهد؟