گنجور

بخش ۲۴ - حکایت و مثل

آن جوانی به درد می‌نالید
گفت پیری چو آن چنانش دید
کز چه می‌نالی ای جوان نبیل
گفت کز جور دبّه و زنبیل
جبه بر من قبا شد از غم دل
پیرهن چون عبا شد از غم دل
چند گه شد که من زنی دارم
خویش و پیوند بر زنی دارم
جفت پر کبر نیش بی‌شهد است
گل رعنا دو روی و بد عهدست
پنج ماهه است و یازده ساله
نکند کار گاو گوساله
هرکه در دام زن نیفتادست
عقل شاگرد و او چو استادست
وآنکه بر کس بخیره گردد رُس
عیش او گنده‌دان چو درگه کس
اندرین طارم طرب بنوی
راست گویم اگر ز من شنوی
کمر کیر خیره لرز بود
کیسهٔ کس فراخ‌درز بود
زن که دارد به سوی حمدان رای
حمد حمدان کند نه حمد خدای
آورد کدخدای را به کله
نان بازار و خانهٔ بغله
برهی گر کنی به فردی خوی
از خوشی خشو و ننگ ننوی
یافت امروز فضل عمره و حج
هرکرا داد حق ز فرج فرج

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آن جوانی به درد می‌نالید
گفت پیری چو آن چنانش دید
هوش مصنوعی: جوانی که در درد و رنج به سر می‌برد، وقتی پیرمردی را دید که به حال او افسوس می‌خورد، احساساتی شد.
کز چه می‌نالی ای جوان نبیل
گفت کز جور دبّه و زنبیل
هوش مصنوعی: چرا شکایت می‌کنی ای جوان شایسته؟ می‌گوید که از ظلم و سختی‌های ظروف و بارهایی که به دوش داری، ناراحتی.
جبه بر من قبا شد از غم دل
پیرهن چون عبا شد از غم دل
هوش مصنوعی: از شدت غم و اندوهی که به دلم نشسته، لباس دیگرم مثل عبا شده و چهره‌ام هم به خاطر این غم، به گونه‌ای تغییر کرده که جلوه‌اش مانند قبای از سر خلق شده است.
چند گه شد که من زنی دارم
خویش و پیوند بر زنی دارم
هوش مصنوعی: مدت زیادی است که من همسر داری دارم و در کنار او پیوند و رابطه‌ای برقرار کرده‌ام.
جفت پر کبر نیش بی‌شهد است
گل رعنا دو روی و بد عهدست
هوش مصنوعی: شریک پر از خودخواهی مانند نیشی است که هیچ عسل و شیرینی ندارد. همچنین، گلی زیبا و دلربا دو رو و بی‌وفا است.
پنج ماهه است و یازده ساله
نکند کار گاو گوساله
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که یک فرد یا موجودی، در حالی که مراحل اولیه و کم تجربگی را پشت سر می‌گذارد، نتوانسته است به اندازه کافی رشد و توانمندی پیدا کند. در حقیقت، نشان می‌دهد که برخی افراد در سنین کم، انتظار انجام کارهای بزرگ و پیچیده را دارند در حالی که هنوز تجربه و مهارت لازم را ندارند.
هرکه در دام زن نیفتادست
عقل شاگرد و او چو استادست
هوش مصنوعی: هر کسی که در دام زن نیفتاده، از عقل و درک بالایی برخوردار است و می‌تواند مانند یک استاد عمل کند.
وآنکه بر کس بخیره گردد رُس
عیش او گنده‌دان چو درگه کس
هوش مصنوعی: اگر کسی به دنبال لذت و خوشی دیگران باشد و به آن‌ها توجه کند، خوشی او مانند حیات دیگران می‌ماند که در آن، جایی برای خودشان ندارد.
اندرین طارم طرب بنوی
راست گویم اگر ز من شنوی
هوش مصنوعی: در این فضای شاد و سرزنده، اگر از من بشنوی، حقیقت را با شفافیت بیان می‌کنم.
کمر کیر خیره لرز بود
کیسهٔ کس فراخ‌درز بود
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف وضیعتی خاص و نوعی نگرش به تن و ابزارهای آن می‌پردازد. به طور کلی می‌توان گفت که اشاره به تناسب و حجم اعضای بدن دارد و از یک وجهه خاص به مسأله کیفیت و اندازه می‌نگرد. البته مفهوم آن می‌تواند به نکات ظریف‌تری در زندگی و روابط انسانی اشاره کند.
زن که دارد به سوی حمدان رای
حمد حمدان کند نه حمد خدای
هوش مصنوعی: زنی که به طرف حمدان می‌رود، فقط به تمجید حمدان می‌پردازد و به حمد خداوند توجهی نمی‌کند.
آورد کدخدای را به کله
نان بازار و خانهٔ بغله
هوش مصنوعی: کدخدا را با خود به بازار و خانه‌ی همسایه بردند و نان را بر سرش گذاشتند.
برهی گر کنی به فردی خوی
از خوشی خشو و ننگ ننوی
هوش مصنوعی: اگر به فردی کمک کنی، خودت هم از این کار خوشحال می‌شوی و گناهی نخواهی داشت.
یافت امروز فضل عمره و حج
هرکرا داد حق ز فرج فرج
هوش مصنوعی: امروز کسی که به او مدد از جانب خدا رسیده، توفیق انجام عمره و حج را پیدا کرده است.