گنجور

بخش ۲۰ - اندر مذمّت خال گوید

خال کآزار تو گزیده بُوَد
همچو خال سفید دیده بُوَد
کند آن خالت از خرد خالی
بهر میراث مادرت حالی
چون زرت باشد از تو جوید رنگ
چون بوی مفلس از تو دارد ننگ
خواجه خواند چو کار باشد راست
پس چو شد کژ غلام‌زادهٔ ماست
شاهزاده بوی چو داری مال
داه زاده شوی چو بد شد حال
پس تو گویی فلان مرا خالست
سنگ دل خال نیست تبخالست
رو تو از ننگ خال بی‌عم باش
خال و عم را بمان و بی‌غم باش
تا دو دستت به دامن خالست
هردو پایت میان آخالست
حکمت اندر عرب فراوانست
وز همه خوبتر یکی آنست
که عدی چون شد از عداوت خال
همنشین سباع و وحش و رمال
نشنیدی که راند در امثال
رو تو عم غم شمار و خال وبال

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

خال کآزار تو گزیده بُوَد
همچو خال سفید دیده بُوَد
هوش مصنوعی: اگر بر روی صورتت خالی از زیبایی و زشتی باشد، هیچ تفاوتی با خالی از نشانه‌های دیگر ندارد.
کند آن خالت از خرد خالی
بهر میراث مادرت حالی
هوش مصنوعی: حالت تو از خرد و اندیشه خالی است، به خاطر اینکه از میراث مادرت بهره‌ای ندارید.
چون زرت باشد از تو جوید رنگ
چون بوی مفلس از تو دارد ننگ
هوش مصنوعی: وقتی زرت را از تو طلب کند، مانند این است که بوی فقر از تو شرم دارد.
خواجه خواند چو کار باشد راست
پس چو شد کژ غلام‌زادهٔ ماست
هوش مصنوعی: زمانی که کار درست و نیکو باشد، خواجه (مرد صاحب نفوذ) خود را معرفی می‌کند، اما زمانی که کار نادرست و انحرافی شود، همیشه بهانه‌ جویی و کجرفتاری می‌کند.
شاهزاده بوی چو داری مال
داه زاده شوی چو بد شد حال
هوش مصنوعی: اگر در زندگی خوشبختی و ثروتی داشته باشی، به مانند بویی خوش در میان مردم خواهی بود، اما اگر دچار مشکلات و بدبختی شوی، حال و روزت تغییر خواهد کرد و از جایگاهت کاسته می‌شود.
پس تو گویی فلان مرا خالست
سنگ دل خال نیست تبخالست
هوش مصنوعی: پس تو می‌گویی که فلانی مرا دوست ندارد، اما این بی‌محبتی او مانند زخم‌زخم‌هایی است که بر چهره‌ام می‌ماند و نشان‌دهنده‌ی عمق احساسات او نیست.
رو تو از ننگ خال بی‌عم باش
خال و عم را بمان و بی‌غم باش
هوش مصنوعی: به خاطر تو، از ننگ دوری کن، به جای غم و اندوه، با آرامش و خوشی زندگی کن.
تا دو دستت به دامن خالست
هردو پایت میان آخالست
هوش مصنوعی: تا زمانی که دست‌هایت به دامن معشوقه‌ات است، پای‌هایت در مشکلات و دردسرها گیر کرده است.
حکمت اندر عرب فراوانست
وز همه خوبتر یکی آنست
هوش مصنوعی: در زبان عربی، دانش و شناخت بسیار زیادی وجود دارد و از میان تمام آن‌ها، یکی از آن‌ها از همه بهتر و انتقال‌دهنده‌تر است.
که عدی چون شد از عداوت خال
همنشین سباع و وحش و رمال
هوش مصنوعی: وقتی که شخصی به دشمنی و عداوت دچار می‌شود، به مانند این است که در کنار درندگان و جانوران وحشی و ساحران قرار می‌گیرد.
نشنیدی که راند در امثال
رو تو عم غم شمار و خال وبال
هوش مصنوعی: آیا نشنیدی که در مثل‌ها می‌گویند غم و اندوه، مانند دیواری است که تو را به زمین می‌زند و تو را در زیر بار مشکلات گرفتار می‌کند؟