گنجور

بخش ۳۲ - در تعهّد علمای دیندار

علما جز امین دین نبوند
چون نیابند امان امین نبوند
چشم سر ملک و چشم سِر دین است
آن جهان بین و این نهان بین است
این و آن هردو یار یکدگرند
هم خزان هم بهار یکدگرند
ملک و دین را سری که بی‌خردست
راست چون حال دیوچه و نمدست
سدّ خردان ز روی لاد آمد
سدّ دولت سداد و داد آمد
ملک و دین را در این جهان و در آن
صدق و عدل است روی و پشتیوان
شاه را چون سداد نبود یار
ملک او باد دان به ملک مدار
هرکجا صدق دین و دل زنده‌ست
هرکجا عدل، ملک پاینده‌ست
شاه چون جفت داد گشت و سداد
ورنه ملکش بُوَد چو ملکت عاد
نه بگفته است صادق‌الوعدی
کاقتدوا بالذین من بعدی
چون به صدق و به عدل هر دو به هم
عقد بستند کار شد محکم
هردو یکتا شدند از پی سود
بی‌زیان اقتدا درست نمود
نه بمانده است زنده جاویدان
جور مروان و عدل نوشروان
ملک دو جهان به زیر پای آری
گر هوا را ز دست بگذاری
هرکه پرهیزگار و خرسندست
تا دو گیتی است او خداوندست
چون خرد افسر و تقی شد گاه
خواندت جبرئیل شاهنشاه

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

علما جز امین دین نبوند
چون نیابند امان امین نبوند
هوش مصنوعی: علمای دین، اگر امین و امانت‌دار نباشند، صلاحیت علمی و دینی ندارند.
چشم سر ملک و چشم سِر دین است
آن جهان بین و این نهان بین است
هوش مصنوعی: چشم ظاهری ما دنیای مادی را می‌بیند و چیزهایی که در این جهان وجود دارد را نشان می‌دهد، اما چشم باطنی یا درونی ما به حقیقت‌ها و مسائل معنوی و پنهان راه می‌یابد.
این و آن هردو یار یکدگرند
هم خزان هم بهار یکدگرند
هوش مصنوعی: هر دو صفت خوب و بد با هم در زندگی ما وجود دارند و هرکدام در زمان‌های خاصی نمایان می‌شوند؛ یعنی هم شادی و هم غم با یکدیگر در ارتباطند.
ملک و دین را سری که بی‌خردست
راست چون حال دیوچه و نمدست
هوش مصنوعی: حاکمیت و مذهب وقتی تحت تدبیر افراد نادان باشد، همچون حالتی است که موجودی ناپسند و بی‌ارزش در چنان موقعیتی قرار گیرد.
سدّ خردان ز روی لاد آمد
سدّ دولت سداد و داد آمد
هوش مصنوعی: افراد خردمند از روی نادانی و جهل به سمت مشکلات می‌روند، اما در مقابل، دولت و قدرت به وسیله عدالت و انصاف به وجود می‌آید.
ملک و دین را در این جهان و در آن
صدق و عدل است روی و پشتیوان
هوش مصنوعی: در این دنیا و آن دنیا، حقیقت و انصاف پشتوانه‌ای برای حکومت و دین هستند.
شاه را چون سداد نبود یار
ملک او باد دان به ملک مدار
هوش مصنوعی: وقتی که پادشاه را کسی همراهی نمی‌کند، ملک و سلطنت او در سرنوشت بادها قرار می‌گیرد و نباید به آن امیده‌ای داشت.
هرکجا صدق دین و دل زنده‌ست
هرکجا عدل، ملک پاینده‌ست
هوش مصنوعی: در جایی که حقیقت و صداقت وجود دارد و دل‌ها پر از زندگی و نشاط است، عدالت به‌همراه آن برپا می‌شود و جامعه استوار و پایدار خواهد بود.
شاه چون جفت داد گشت و سداد
ورنه ملکش بُوَد چو ملکت عاد
هوش مصنوعی: زمانی که شاه در کار خود صادق و درستکار باشد، حکومتش معتبر و باعظمت خواهد بود؛ اما اگر نه، پادشاهی‌اش به اندازه‌ی حکومت عاد (قوم عاد) که از بین رفته است، نخواهد ماند.
نه بگفته است صادق‌الوعدی
کاقتدوا بالذین من بعدی
هوش مصنوعی: نباید به حرف کسی که وعده‌اش راست است اعتماد کرد، بلکه باید از کسانی که بعد از من خواهند آمد پیروی کنید.
چون به صدق و به عدل هر دو به هم
عقد بستند کار شد محکم
هوش مصنوعی: وقتی حقیقت و عدالت با هم به توافق رسیدند، کار به درستی و استحکام انجام شد.
هردو یکتا شدند از پی سود
بی‌زیان اقتدا درست نمود
هوش مصنوعی: آن‌ها برای رسیدن به سود بدون ضرر، به‌طور مشترک و هماهنگ عمل کردند و به یکدیگر اقتدا کردند.
نه بمانده است زنده جاویدان
جور مروان و عدل نوشروان
هوش مصنوعی: دیگر هیچ اثری از ظلم مروان و عدالت نوشروان باقی نمانده است.
ملک دو جهان به زیر پای آری
گر هوا را ز دست بگذاری
هوش مصنوعی: اگر بخواهی به آرزوهای بزرگ دست پیدا کنی و سلطنت و قدرت را زیر پا بگذاری، می‌توانی بر دنیا تسلط پیدا کنی.
هرکه پرهیزگار و خرسندست
تا دو گیتی است او خداوندست
هوش مصنوعی: هر کسی که پرهیزگار و شاداب باشد، در دنیا و آخرت صاحب نعمت و خوشبختی است.
چون خرد افسر و تقی شد گاه
خواندت جبرئیل شاهنشاه
هوش مصنوعی: زمانی که عقل و دانش تو، مانند افسر و سربازی به مقام و رتبه‌ای رسیده است، در آن زمان فرشته‌ای مانند جبرئیل به تو فرمان می‌دهد و تو را به سوی بزرگی هدایت می‌کند.