گنجور

بخش ۳۱ - در راستی میان جور و عدل

از عقوبت سه حرف بیش مگیر
با و تا را ز دیو در مپذیر
بر تن از راه رفق بر تن خصم
بشکن از روی خُلق گردن خصم
روی خندان و عفو‌گستر باش
بخروش و به سرزنش مخراش
ناصبوران چو خاک و چون بادند
صابران سال و ماه دلشادند
کار آن پادشا گزیده بُوَد
که حکیم و زمانه دیده بُوَد
فعل نیکان ملقّن نیکیست
همچو مطرب که باعث سیکیست
فکرت آخرست اصل بنا
نظر اوّل است تخم زنا
ماه را پیشه چرخ پیماییست
شاه را کار ملک پیراییست
ملک آلوده مرگ بستاند
ملک پالوده جاودان ماند
زر آلوده کم عیار بُوَد
زر پالوده پایدار بُوَد
دین بی‌لطف شاخ بی‌بارست
ملک بی‌قهر گنج بی‌مارست
ملک را قهر و لطف انبازست
ورنه همچون دهل پر آوازست
پنجهٔ خصم تو غرورپرست
عِرق ایمان تو سرور پرست
حصن دین است ملک خاصه چنین
باز جان و روان شاهی دین

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

از عقوبت سه حرف بیش مگیر
با و تا را ز دیو در مپذیر
هوش مصنوعی: تنها سه حرف از مجازات و عواقب را در نظر بگیر و در پذیرش آن، به وسوسه‌های د evil دل نبند.
بر تن از راه رفق بر تن خصم
بشکن از روی خُلق گردن خصم
هوش مصنوعی: با نرمی و مهربانی به دشمن نزدیک شو و از روی خوی او آگاه شو؛ سپس نقاط ضعف او را پیدا کن و بر آن‌ها تمرکز کن.
روی خندان و عفو‌گستر باش
بخروش و به سرزنش مخراش
هوش مصنوعی: با رویی خندان و دل‌گشاده رفتار کن و از سرزنش و خشم خودداری کن.
ناصبوران چو خاک و چون بادند
صابران سال و ماه دلشادند
هوش مصنوعی: بی‌تابان مانند خاک و باد هستند، اما صابران با گذشت سال‌ها و ماه‌ها همیشه شاداب می‌مانند.
کار آن پادشا گزیده بُوَد
که حکیم و زمانه دیده بُوَد
هوش مصنوعی: کار یک پادشاه برگزیده، باید بر اساس دانش و بینش از زمانه و حکمت باشد.
فعل نیکان ملقّن نیکیست
همچو مطرب که باعث سیکیست
هوش مصنوعی: عمل نیکان مانند آموزشی است که به دیگران نیکویی را می‌آموزد، همان‌طور که یک نوازنده به شادابی و نشاط کمک می‌کند.
فکرت آخرست اصل بنا
نظر اوّل است تخم زنا
هوش مصنوعی: فکر و اندیشه تو، در نهایت، اساس و بنیان کارهایی است که انجام می‌دهی؛ همچنان‌که اولین نگاه و توجه تو، مبنای تمامی ارتباطات و زحمات تو به حساب می‌آید.
ماه را پیشه چرخ پیماییست
شاه را کار ملک پیراییست
هوش مصنوعی: ماه به دور خود می‌چرخد و به حرکت ادامه می‌دهد، در حالی که وظیفه پادشاه، تزیین و زینت بخشیدن به ملک و جامعه‌اش است.
ملک آلوده مرگ بستاند
ملک پالوده جاودان ماند
هوش مصنوعی: پادشاهان فانی و دنیوی، به مرگ گرفتار می‌شوند، اما روح‌های پاک و نیکو همواره پایدار و جاودان خواهند ماند.
زر آلوده کم عیار بُوَد
زر پالوده پایدار بُوَد
هوش مصنوعی: زر زرد و بی‌کیفیت کم ارزش است، اما زر خالص و تمیز ارزش و اعتبار زیادی دارد و پایدار است.
دین بی‌لطف شاخ بی‌بارست
ملک بی‌قهر گنج بی‌مارست
هوش مصنوعی: اگر دین بدون شفقت باشد، مانند درختی است که میوه‌ای ندارد؛ و اگر سلطنت بدون قدرت و اقتدار باشد، همانند گنجی است که هیچ نگهبانی ندارد.
ملک را قهر و لطف انبازست
ورنه همچون دهل پر آوازست
هوش مصنوعی: اگر خشم و رحمت خداوند بر کسی نازل شود، او مانند دهلی صوتی و بی‌هدف خواهد بود.
پنجهٔ خصم تو غرورپرست
عِرق ایمان تو سرور پرست
هوش مصنوعی: دشمن تو افرادی هستند که به خودشیفتگی و غرور علاقه دارند، اما ایمان و باور تو همیشه مورد احترام و ارزشمند است.
حصن دین است ملک خاصه چنین
باز جان و روان شاهی دین
هوش مصنوعی: گنبد دین یک قلعه است، و این کشور خاص به این صورت است که جان و روح آن، پادشاهی دین را نمایان می‌کند.