گنجور

بخش ۲۸ - فی تقلیدالملک

کس به تدبیر سفله ملک نراند
نامه در نور برق نتوان خواند
رای کم عقل نور برق بُوَد
خاصه جایی که بیم غرق بُوَد
شاه تا زفت و بی‌خرد نبود
جفت او خود وزیر بد نبود
شاه را آید ارچه شیر ژیان
روز نیک از وزیر بد به زیان
در مشورت نیافت کس مقصود
از دو بی‌اصل سست رای و حسود
زانکه در ملک از این دو ناهشیار
کرگس و جغد را برآید کار
تا دو نحس از چنین دو دیوانه
آن غذی یابد این دگر خانه
پیشکار ملوک بی‌تدبیر
جغد باشد میان خلق خفیر
مرد را علم و حلم باید جفت
ورنه عدل از میان خلق نهفت
ملک بر رای شاه مقصورست
رای او گر قویست منصورست
رای شه جز صواب نپذیرد
باز مردار و موش کی گیرد
پس عطا بخشدش گه و بیگاه
زانکه باشد گزین خلق اله
خواجه را کز ملک عطا نبود
دان که در رای بی‌خطا نبود
مملکت را ثبات در خردست
بی‌خرد مرد همچو غول و ددست
بی‌نوا اگر خطا کند تدبیر
تو خطای ورا ببخش و مگیر

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

کس به تدبیر سفله ملک نراند
نامه در نور برق نتوان خواند
هوش مصنوعی: کسی که با عقل و تدبیر ضعیف به فکر تصاحب ملک و مدیریت آن باشد، نمی‌تواند به درستی و به وضوح از نوشته‌ها و اطلاعات مهمی که در شرایط حساس و پرهیجان به وجود می‌آید، استفاده کند.
رای کم عقل نور برق بُوَد
خاصه جایی که بیم غرق بُوَد
هوش مصنوعی: فکر و اندیشه نادرست و سطحی می‌تواند مانند نور برق سوزان باشد، به ویژه در مکان‌هایی که خطر غرق شدن وجود دارد.
شاه تا زفت و بی‌خرد نبود
جفت او خود وزیر بد نبود
هوش مصنوعی: پادشاه هنوز در شرایط ناپسند و بی‌عقل نبود که همتایی داشته باشد، زیرا خودش وزیر بدی نبود.
شاه را آید ارچه شیر ژیان
روز نیک از وزیر بد به زیان
هوش مصنوعی: اگرچه شاه قوی و قدرتمند است، اما در روزهای خوب، خطرات ناشی از وزیران ناپسند و بدکار می‌تواند به او آسیب بزند.
در مشورت نیافت کس مقصود
از دو بی‌اصل سست رای و حسود
هوش مصنوعی: در مشاوره و گفتگو، هیچ‌کس موفق نمی‌شود به نتیجه‌ای دست یابد، زیرا دو نفر که پایه‌ و اساس محکمی ندارند، یکی با افکار ضعیف و دیگری با حسادت، نمی‌توانند به نتیجه‌ مطلوبی برسند.
زانکه در ملک از این دو ناهشیار
کرگس و جغد را برآید کار
هوش مصنوعی: زیرا در این سرزمین، کار کرگس و جغد به راه نمی‌افتد.
تا دو نحس از چنین دو دیوانه
آن غذی یابد این دگر خانه
هوش مصنوعی: دو دیوانه در کنار هم باعث می‌شوند که اینجا فضای خوبی برای زندگی فراهم شود و احتمالاً از مشکلات و بدی‌ها دور بمانند.
پیشکار ملوک بی‌تدبیر
جغد باشد میان خلق خفیر
هوش مصنوعی: دست‌نشانده‌های پادشاهان نادان مانند جغد هستند و در میان مردم، مانند خفاش عمل می‌کنند.
مرد را علم و حلم باید جفت
ورنه عدل از میان خلق نهفت
هوش مصنوعی: انسان باید هم علم داشته باشد و هم حلم (خویشتنداری و بردباری)، وگرنه عدالت میان مردم پنهان خواهد شد.
ملک بر رای شاه مقصورست
رای او گر قویست منصورست
هوش مصنوعی: قدرت و موفقیت یک پادشاه به قوت تصمیم‌گیری و رای او بستگی دارد؛ اگر تصمیمات او قوی و درست باشد، حاکمیت و سلطنت او نیز شکوه و موفقیت خواهد داشت.
رای شه جز صواب نپذیرد
باز مردار و موش کی گیرد
هوش مصنوعی: هرگز رای و تصمیم حاکم جز حق و درست را قبول نمی‌کند، اینکه مرده و موش را چه کسی خواهد گرفت.
پس عطا بخشدش گه و بیگاه
زانکه باشد گزین خلق اله
هوش مصنوعی: خداوند در هر زمانی به بندگانش نعمت می‌دهد، چون آن‌ها را از میان موجودات خود برگزیده است.
خواجه را کز ملک عطا نبود
دان که در رای بی‌خطا نبود
هوش مصنوعی: آقای محترم که از ملک و نعمت بهره‌مند نیست، بدان که او در عقل و تفکر نیز بی‌اشتباه نیست.
مملکت را ثبات در خردست
بی‌خرد مرد همچو غول و ددست
هوش مصنوعی: ثبات و استحکام یک سرزمین در عقل و خرد شهروندان آن است؛ اما فردی بی‌خرد دروغین و خطرناک مانند هیولا و جانوران وحشی می‌شود.
بی‌نوا اگر خطا کند تدبیر
تو خطای ورا ببخش و مگیر
هوش مصنوعی: اگر کسی بی‌چاره و بی‌نوا خطا کند، تو باید به او بخشش کنی و از او گله نداشته باشی.