گنجور

بخش ۲۳ - فی حفظ اسرارالملک و کفایته و کتمانه

با سلاطین چو گفت خواهی راز
وقت آنرا بدان چو وقت نماز
کن مراعات شاهِ بدخو را
چون زن زشت شوی نیکو را
شه چو بر داردت فکندش باش
چون ترا خواجه خواند بنده‌ش باش
دستت از داد پایگاه بنه
ور ترا سر دهد کلاه بنه
هر سری کو ز شه کله جوید
پای خود زان میان ره جوید
پادشاه ار ترا برادر خواند
دان که در قعر دوزخت بنشاند
چون بگفت این ملوک‌وار سخن
پس به خود گفت هوش‌دار ای تن

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

با سلاطین چو گفت خواهی راز
وقت آنرا بدان چو وقت نماز
هوش مصنوعی: اگر با پادشاهان سخن می‌گویی و رازها را می‌خواهی، باید بدانی که زمان آن مشخص است، همانند زمان نماز.
کن مراعات شاهِ بدخو را
چون زن زشت شوی نیکو را
هوش مصنوعی: با رعایت حال ظالم مانند زنی زشت، نیکوکار را نیکو ببین.
شه چو بر داردت فکندش باش
چون ترا خواجه خواند بنده‌ش باش
هوش مصنوعی: وقتی پادشاه تو را بالا می‌برد و مورد توجه قرار می‌دهد، باید humble و فروتن باشی. زمانی که او تو را به عنوان خدمتکارش می‌شناسد، باید به این مقام احترام بگذاری و خدمتگزار خوبی باشی.
دستت از داد پایگاه بنه
ور ترا سر دهد کلاه بنه
هوش مصنوعی: اگر به دنبال حمایت و کمک دیگران هستی، تلاش کن که در کارهایت به خودت تکیه کنی و از دیگران انتظار نداشته باشی. به جای اینکه منتظر بمانی که دیگران به تو کمک کنند، خودت باید برای رسیدن به هدف‌هایت اقدام کنی و تلاش را در اولویت قرار دهی.
هر سری کو ز شه کله جوید
پای خود زان میان ره جوید
هوش مصنوعی: هر کسی که به دنبال مقام و قدرت باشد، باید برای رسیدن به هدفش تلاش کند و راه مناسبی را برگزید.
پادشاه ار ترا برادر خواند
دان که در قعر دوزخت بنشاند
هوش مصنوعی: اگر پادشاه تو را برادر خطاب کند، بدان که در عمیق‌ترین جهنم جای خواهی گرفت.
چون بگفت این ملوک‌وار سخن
پس به خود گفت هوش‌دار ای تن
هوش مصنوعی: وقتی او این سخن را به شیوۀ ملوکانه بیان کرد، پس به خود گفت: مراقب باش، ای بدن!