گنجور

بخش ۵۷ - اندر تصوّف و زهد ذکر التصوّف الزم علی الحقیقة لان فیه نجاة الخلیفة

آنکه در بند مال و اسبابند
همه غرقه میان گردابند
وان کسان کز برونِ در ماندند
دان که در دست خویش درماندند
عامه دل در هوای جان بستند
زانکه از دست جهل سرمستند
خاصه در عالم معاینه‌اند
همچو سیماب و روی آینه‌اند
همه دست نهال کن دارند
همه مرغِ قفس‌شکن دارند
از پی ملک دین نه از پی ملک
روی زردان دل سپید چو کلک
پُرنیازان بی‌نیازانند
راست‌بازان پاکبازانند
قدشان بیش امر بالیده
کشف را زیر کفش مالیده
جامه‌شان از پی ریاضت پوست
همچو طبع لئیم خواری دوست
سرشان از برای دار بلند
نردبان پایهٔ حصار بلند
همه با عندلیب دل خویشند
همه سیمرغ خانهٔ خویشند
همه را در جهان نه روح و نه جسم
در گرفته چو کودکان از بسم
اسم خوانده به فعل آمده باز
همه خاموش و صید جوی چو باز
زهره از بهر قوّت حالت
کرده پر زهر و گفته ما را لت
زهرِ قهر از میان جان دارند
شکّر شُکر بر زبان دارند
گرد کوی ملامتی روبند
حلقهٔ جان دولتی کوبند
از پی ضیف آسمان جلال
همه شب رو بسان طیف خیال
عاشق مرگ هریک از پی برگ
خویشتن را کشیده زیشان مرگ

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آنکه در بند مال و اسبابند
همه غرقه میان گردابند
هوش مصنوعی: کسانی که به دارایی و وسایل دنیوی وابسته‌اند، در واقع در حال غرق شدن در مشکلات و سختی‌ها هستند.
وان کسان کز برونِ در ماندند
دان که در دست خویش درماندند
هوش مصنوعی: آنانی که در بیرون در می‌مانند، بدانند که در پرتو تلاش‌های خود گرفتار شده‌اند.
عامه دل در هوای جان بستند
زانکه از دست جهل سرمستند
هوش مصنوعی: مردم به دنبال روح و جان خود شتافتند چون از ناآگاهی و جهل غرق در شادی و مستی بودند.
خاصه در عالم معاینه‌اند
همچو سیماب و روی آینه‌اند
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که در دنیا، افرادی که در حال حاضر چیزها را به وضوح می‌بینند و درک می‌کنند، مانند جیوه و رویه آینه هستند. یعنی آن‌ها با شدت و وضوحی خاص، حقیقت و واقعیت را به تصویر می‌کشند.
همه دست نهال کن دارند
همه مرغِ قفس‌شکن دارند
هوش مصنوعی: همه به نوعی به شکستن قید و بندها و آزادی خواهی تمایل دارند و در تلاش برای رهایی از محدودیت‌ها هستند.
از پی ملک دین نه از پی ملک
روی زردان دل سپید چو کلک
هوش مصنوعی: به دنبال قدرت معنوی و رهبری دینی هستم، نه به دنبال جلال و زیبایی ظاهری. مانند دلی که شفاف و پاک است و به جای ظواهر، بر روی باطن تأکید دارد.
پُرنیازان بی‌نیازانند
راست‌بازان پاکبازانند
هوش مصنوعی: افراد نیازمند در واقع بی‌نیازند و کسانی که راستگو و پاکدامن هستند، به حقیقت در مقام بلندی قرار دارند.
قدشان بیش امر بالیده
کشف را زیر کفش مالیده
هوش مصنوعی: قدشان از عیش و نوش و غرور به حدی رسیده که بر سر و روی حقیقت پا می‌گذارند و آن را زیر پا می‌مالند.
جامه‌شان از پی ریاضت پوست
همچو طبع لئیم خواری دوست
هوش مصنوعی: لباس‌های آنان به خاطر تمرین و زحمت به مانند پوست شده است، در حالی که خوی و سرشت پست و ذلیل دوست را نشان می‌دهد.
سرشان از برای دار بلند
نردبان پایهٔ حصار بلند
هوش مصنوعی: سرهای آن‌ها به خاطر داشتی بلند، مانند نردبانی است که به پایه‌های بلند یک حصار می‌رسد.
همه با عندلیب دل خویشند
همه سیمرغ خانهٔ خویشند
هوش مصنوعی: همه افراد در دل خود به دنبال عشق و زیبایی هستند و مانند سیمرغ، هر کدام به نوعی در جستجوی کمال و سعادت در زندگی خود می‌باشند.
همه را در جهان نه روح و نه جسم
در گرفته چو کودکان از بسم
هوش مصنوعی: در این دنیا، نه روحی وجود دارد و نه جسمی، همه به شکلی مانند کودکان در آغاز زندگی هستند.
اسم خوانده به فعل آمده باز
همه خاموش و صید جوی چو باز
هوش مصنوعی: نامی که بر زبان می‌آید، همچون پرنده‌ای در شکارچی‌گری، همه را ساکت کرده و در جستجوی خود به پیش می‌رود.
زهره از بهر قوّت حالت
کرده پر زهر و گفته ما را لت
هوش مصنوعی: زهره به خاطر قدرتی که دارد، خود را پر از زهر کرده و به ما گفته است که به حالت ما لطمه نزند.
زهرِ قهر از میان جان دارند
شکّر شُکر بر زبان دارند
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که برخی افراد با وجود کینه و دلخوری در دل خود، ظاهر خوش‌رو و مهربانی دارند و سخنان شیرینی بر زبان می‌آورند.
گرد کوی ملامتی روبند
حلقهٔ جان دولتی کوبند
هوش مصنوعی: به کوچه‌ی ملامت و سرزنش برو، جایی که عشق و زندگی به شکلی عمیق‌تر و واقعی‌تر از هر چیز دیگر در انتظار است.
از پی ضیف آسمان جلال
همه شب رو بسان طیف خیال
هوش مصنوعی: در پی جلال آسمانی، هر شب مانند سایه‌ای از خیال به سوی آن می‌روم.
عاشق مرگ هریک از پی برگ
خویشتن را کشیده زیشان مرگ
هوش مصنوعی: عاشق مرگ هریک از این افراد، به خاطر این است که خود را از آن‌ها جدا کرده و به دنبال دنبال کردن سرنوشت خویش هستند.