گنجور

بخش ۵۲ - حکایت

آن شنیدی که گفت دمسازی
با قرینی از آنِ خود رازی
گفت کین راز تا نگویی باز
گفت خود کی شنیده‌ام ز تو راز
شرری بود کز هوا پژمرد
از تو زاد آن زمان و در من مرد
سر ز نامحرمان نهان باید
ورنه محرم چو بشنود شاید
دوست محرم بود به راز و نیاز
پیش محرم برهنه باید راز
در ره سیل و رودها خفته
سخن گفته به که ناگفته
راز جز پیش عاقلان مگشای
دل خود جز به اهل دل منمای
آن نبینی که تخمها در گِل
ننماید به هیچ ظالم دل
کم ز خاکی و خاک نعمت ساز
از زمستان نهفته دارد راز
چون هوا دست عدل بگشاید
راز و دل جمله خاک بنماید
راز در زیرکان نهان باشد
زانکه هشیار بدگمان باشد
هرکه در روز راز گسترده‌ست
ابجد از لوح عقل بسترده‌ست
سرّ والشّمس چون دلش دریافت
نه ز واللیل بدروار بتافت
گفت کین سوز پرده‌ساز منست
شب معراج روز راز منست

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آن شنیدی که گفت دمسازی
با قرینی از آنِ خود رازی
هوش مصنوعی: آیا آن را شنیده‌ای که کسی می‌گوید هم‌آوردی با کسی که به او نزدیک است، رازی دارد؟
گفت کین راز تا نگویی باز
گفت خود کی شنیده‌ام ز تو راز
هوش مصنوعی: گفت: این راز را تا زمانی که نگویی، نمی‌دانم. باز هم گفت: خودم کی از تو چیزی در مورد این راز شنیده‌ام؟
شرری بود کز هوا پژمرد
از تو زاد آن زمان و در من مرد
هوش مصنوعی: شعله‌ای بود که از هوا پژمرده شد و از تو به وجود آمد، و آن زمان در من extinguished شد.
سر ز نامحرمان نهان باید
ورنه محرم چو بشنود شاید
هوش مصنوعی: باید از کسانی که محرم نیستند، پنهان باشی؛ چون ممکن است کسی که محرم است، اگر متوجه شود، عکس‌العملی نشان دهد.
دوست محرم بود به راز و نیاز
پیش محرم برهنه باید راز
هوش مصنوعی: دوست کسی است که در خلوت و در دل‌نوشته‌ها به راز و نیازها گوش می‌دهد. اما وقتی در جمع و در کنار کسانی که رعایت حجاب را می‌کنند، حضور داریم، باید رازها را به صورت محافظت‌شده و با احتیاط بیان کنیم.
در ره سیل و رودها خفته
سخن گفته به که ناگفته
هوش مصنوعی: در مسیر سیل و رودها، سکوت کردن و حرف نزدن بهتر از این است که چیزی نگفته باقی بماند.
راز جز پیش عاقلان مگشای
دل خود جز به اهل دل منمای
هوش مصنوعی: راز خود را تنها برای خردمندان باز کن و دل خود را فقط به کسانی که دل و درک دارند، نشان نده.
آن نبینی که تخمها در گِل
ننماید به هیچ ظالم دل
هوش مصنوعی: اگر نخواهی ببینی که تخم‌ها در گِل به هیچ ظالمی خود را نشان نمی‌دهند، به این معناست که نباید منتظر Discovery یا اجازه دیگران باشی تا درخت چیزی که کاشته‌ای، بارور شود. در واقع، برای رشد و شکوفایی باید به تلاش و عمل خود ادامه دهی.
کم ز خاکی و خاک نعمت ساز
از زمستان نهفته دارد راز
هوش مصنوعی: از خاک چیزی کم نیست و خاک می‌تواند به وسیله‌ای برای ساختن نعمت‌ها تبدیل شود، زیرا در دل زمستان، رازهایی نهفته است.
چون هوا دست عدل بگشاید
راز و دل جمله خاک بنماید
هوش مصنوعی: زمانی که فضایی از عدالت و انصاف برقرار شود، تمام رازها و احساسات انسان‌ها نمایان خواهد شد و شفاف خواهد گشت.
راز در زیرکان نهان باشد
زانکه هشیار بدگمان باشد
هوش مصنوعی: رازها معمولاً نزد افراد با درایت و فهمیده محفوظ می‌ماند، زیرا کسانی که آگاه و باهوش هستند می‌توانند به راحتی به نیت‌ها و تفکرات دیگران شک کنند.
هرکه در روز راز گسترده‌ست
ابجد از لوح عقل بسترده‌ست
هوش مصنوعی: هر کسی که در طول روز رازهایی را به زبان می‌آورد، در واقع از دانش و حکمت خود بهره‌برداری کرده است.
سرّ والشّمس چون دلش دریافت
نه ز واللیل بدروار بتافت
هوش مصنوعی: راز خورشید زمانی که دلش را شناخت، همچون شب که به آرامی می‌گریزد، به روشنایی تابید.
گفت کین سوز پرده‌ساز منست
شب معراج روز راز منست
هوش مصنوعی: او گفت این آتش، پرده‌برداری می‌کند و شب معراج من، روزی است که رازهایم فاش می‌شود.

حاشیه ها

1391/08/13 07:11
mowjehasti

در بیت ششم بنظر می رسد : (در ره سیل ، رودها خفته) بدون واو صحیح باشد.
و در بیت دهم نیز : (راز دل جمله خاک بنماید) بدون واو صحیح است.