گنجور

بخش ۴۳ - قال النّبی علیه‌السّلام: ان الشّیطان فی عروق ابن‌آدم یجری مجری الدّم

در درون تو خصم با تو بهم
لفظ مهتر که یجری مجری الدم
چه بوی چون ستور و دیو و دده
چار میخ اندرین گدای کده
گر نه‌ای جامهٔ ستم‌کاران
پس چرا بی‌خودی چو می‌خواران
بر هوا عالمی نبینی سود
از هوا زنده‌ای بمیری زود
دل خود را ز ننگ خود برهان
که نه نافت برو برید جهان
پیش یأجوج نفس خود سدّ باش
پیش افعیش چون زمرّد باش
هرکرا چار طبع شد فرشش
چار بالش نهند بر عرشش
مرد کز حبّ جاه و مال برست
رفت و بر مسند ابد بنشست
مرد چون رنج برد گنج برد
مرغ راحت ز باغ رنج برد
رنج بردار تا بیابی خنج
رنج مارست خفته بر سرِ گنج

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

در درون تو خصم با تو بهم
لفظ مهتر که یجری مجری الدم
هوش مصنوعی: در وجود تو دشمنی وجود دارد که مانند نَفَس روان است و بر تو غالب است.
چه بوی چون ستور و دیو و دده
چار میخ اندرین گدای کده
هوش مصنوعی: بوی عجیبی مانند بوی حیوانات وحشی و دیوانه‌ها در این مکان فقیرانه به مشام می‌رسد.
گر نه‌ای جامهٔ ستم‌کاران
پس چرا بی‌خودی چو می‌خواران
هوش مصنوعی: اگر تو لباس ستمگران نداری، پس چرا مانند می‌خواران بی‌هدف و سرگشته‌ای؟
بر هوا عالمی نبینی سود
از هوا زنده‌ای بمیری زود
هوش مصنوعی: اگر در عالم خیال و باد هوا بگردی، هیچ سودی نمی‌بری. در واقع اگر از دنیای واقعی دور شوی، خیلی زود از زندگی بی‌خبر و غافل خواهی شد.
دل خود را ز ننگ خود برهان
که نه نافت برو برید جهان
هوش مصنوعی: برای رهایی دل خود از شرم و ننگ، باید تلاش کنی؛ زیرا شرم و ننگ می‌تواند موجب دوری از جهان و زندگی خوب شود.
پیش یأجوج نفس خود سدّ باش
پیش افعیش چون زمرّد باش
هوش مصنوعی: نفس خود را همچون سدی محکم قرار بده تا نتواند به تو آسیب برساند و در مقابل مشکلات، چون زمرّد مقاوم و باارزش باش.
هرکرا چار طبع شد فرشش
چار بالش نهند بر عرشش
هوش مصنوعی: هر کس که به چهار خصلت نیکو دست یابد، به مقام بلندی می‌رسد و برای او امکانات و آرامش فراهم می‌شود.
مرد کز حبّ جاه و مال برست
رفت و بر مسند ابد بنشست
هوش مصنوعی: مردی که به خاطر عشق به مقام و ثروت از آن‌ها دوری جست، به جایی رسید که همیشه در آنجا قرار گرفت و بر جایگاه جاودانه نشسته است.
مرد چون رنج برد گنج برد
مرغ راحت ز باغ رنج برد
هوش مصنوعی: مرد وقتی که زحمت و سختی بکشد، به پاداش و نتیجه خوبی دست پیدا می‌کند. در حالی که پرنده برای رسیدن به آرامش، باید از باغ دشواری‌ها عبور کند.
رنج بردار تا بیابی خنج
رنج مارست خفته بر سرِ گنج
هوش مصنوعی: تحمل کن و زحمت بکش تا به هدف خود برسی، زیرا درد و رنجی که تحمل می‌کنی در واقع ارزش‌های پنهان و گنجینه‌های زندگی را برایت آشکار خواهد کرد.