گنجور

بخش ۳۹ - ذکر انقطاع نسب

آدم پاک را برآر از گِل
چشم روشن مدار و تاری دل
به خدای ار بود ز بهر شرف
از خلیفه خدای چون تو خلف
گر تو اینجا نسب درست کنی
بر خود آن راه نار چُست کنی
صبر کن تا درین سرای مجاز
از پی آز و غم نه از پی ناز
بر کشندت به دست عافیتی
آخر این پوستهای عاریتی
تا چو از خاک خود برون آیی
تا در آن دم ز آب چون آیی
راد مردی گزین تو با دل خوش
همچو سفله مباش خواری کش
اهل دنیا به خوبی و زشتی
خفتگانند جمله در کشتی
بادبان برکشیده بهر سفر
خاک تیره ز آب و نار شمر
غافل از روی جهل و از ادبیر
ابلقان سوارکُش در زیر
کی بایستد مگر دَمی به غرور
از خدای و ز خلق یکسر دور
هرکه گشت از غرور و غفلت مست
نیکی آن جهان بداد ز دست
نه شتاب آیدت به کار و نه صبر
زانکه بشتافت و صبر کرد آن گبر
هادی ره به جز هدایت نیست
وآن طریق اندرین ولایت نیست
کی غم بوسه و کنار خورد
هرکه او کوک و کو کنار خورد
علم دین کان به غفلتی شنوی
نکند اعتقاد و دینت قوی
لالهٔ غفلتی نه‌ای بنده
دل سیه عمر کوته و خنده
تا بنگذشت عاقل از آتش
کی برآید ز جانش خندهٔ خوش

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آدم پاک را برآر از گِل
چشم روشن مدار و تاری دل
هوش مصنوعی: انسانی که پاک و پاکیزه است را از موقعیت‌های ناپاک و آلوده دور نگه‌دار و به او اجازه نده که در تنگنای دلگیر و تاریک قرار بگیرد.
به خدای ار بود ز بهر شرف
از خلیفه خدای چون تو خلف
هوش مصنوعی: اگر هدف از شرافت خداوند باشد، پس تو وارث خلیفه خداوند هستی.
گر تو اینجا نسب درست کنی
بر خود آن راه نار چُست کنی
هوش مصنوعی: اگر تو در اینجا نسب خود را درست تعیین کنی، آن وقت راهی که پر از ناراحتی است، برای خود هموار می‌کنی.
صبر کن تا درین سرای مجاز
از پی آز و غم نه از پی ناز
هوش مصنوعی: منتظر بمان تا در این دنیا که واقعی نیست، به دنبال آزمایش و غصه باش نه به دنبال ناز و فریب.
بر کشندت به دست عافیتی
آخر این پوستهای عاریتی
هوش مصنوعی: در نهایت، این پوست‌های ظاهری و موقتی که به ما تعلق ندارند، تو را به آرامش و خوشبختی می‌رسانند.
تا چو از خاک خود برون آیی
تا در آن دم ز آب چون آیی
هوش مصنوعی: تا زمانی که از خاک خود بیرون بیایی، به یاد داشته باش که در آن لحظه باید مانند آب روان باشی.
راد مردی گزین تو با دل خوش
همچو سفله مباش خواری کش
هوش مصنوعی: مردی را انتخاب کن که با دل شاد و رضایت تن به دوستی می‌دهد و همچون افراد پست و ذلیل زندگی نکن.
اهل دنیا به خوبی و زشتی
خفتگانند جمله در کشتی
هوش مصنوعی: مردم دنیا در خوبی و بدی خودشان خواب‌آلود هستند، همه در یک کشتی قرار دارند.
بادبان برکشیده بهر سفر
خاک تیره ز آب و نار شمر
هوش مصنوعی: آماده سفر شو و از خاکی که سیاه و پر از آتش است، بگذر.
غافل از روی جهل و از ادبیر
ابلقان سوارکُش در زیر
هوش مصنوعی: این بیت به نادانی و ناآگاهی اشاره دارد و نشان می‌دهد که برخی از افراد به خاطر نداشتن دانش و آگاهی کافی، از ظرافت‌ها و زیبایی‌های زندگی غافل هستند. آنها به طور غریزی و بدون توجه به نکات ظریف، به جلو می‌شتابند و از درک عمیق‌تری که ممکن است به زندگی‌شان افزوده شود، باز می‌مانند.
کی بایستد مگر دَمی به غرور
از خدای و ز خلق یکسر دور
هوش مصنوعی: چه کسی می‌تواند به خاطر غرور، لحظه‌ای از خداوند دور بماند و از مردم جدا شود؟
هرکه گشت از غرور و غفلت مست
نیکی آن جهان بداد ز دست
هوش مصنوعی: هر کسی که به خاطر غرور و غفلت خود غرق شود، در نهایت خوبی‌های آن دنیا را از دست خواهد داد.
نه شتاب آیدت به کار و نه صبر
زانکه بشتافت و صبر کرد آن گبر
هوش مصنوعی: نه شتاب و عجله‌ای به کار تو می‌آید و نه صبر و آرامش، چون که آن بی‌دینی که هم عجله کرد و هم صبر را در پیش گرفت، به نتیجه‌ای نرسید.
هادی ره به جز هدایت نیست
وآن طریق اندرین ولایت نیست
هوش مصنوعی: راهنما فقط راه هدایت را نشان می‌دهد و در این سرزمین، هیچ مسیری جز آن وجود ندارد.
کی غم بوسه و کنار خورد
هرکه او کوک و کو کنار خورد
هوش مصنوعی: کیست که به یاد بوسه و عشق ورزی نیفتد، هر کسی که لحظه‌های زیبا و دلنشین را تجربه کرده باشد؟
علم دین کان به غفلتی شنوی
نکند اعتقاد و دینت قوی
هوش مصنوعی: اگر علم دین به اشتباه آموخته شود، اعتقاد و دین شما محکم نخواهد بود.
لالهٔ غفلتی نه‌ای بنده
دل سیه عمر کوته و خنده
هوش مصنوعی: تو به مانند لاله‌ای نیستی که تنها در غفلت بگذری، بلکه دل سیاه و عمر کوتاه، همراه با خنده‌ای تلخ را به دوش می‌کشی.
تا بنگذشت عاقل از آتش
کی برآید ز جانش خندهٔ خوش
هوش مصنوعی: وقتی فرد عاقل از مشکلات و دردها عبور کند، هیچگاه از عمق وجودش لبخند شادمانی برنمی‌خیزد.