گنجور

بخش ۵۵ - در بیان آنکه ادب به فارسی و عربی نیست

علم خوان تات جان قبول کند
که ترا فضل بوالفضول کند
بولهب از زمین یثرب بود
لیک قد قامت الصلا نشنود
بود سلمان خود از دیار عجم
بر درِ دین همی فشرد قدم
علم کز بهر خود کنی بر دست
آب خواهد چو تشنگی پیوست
کی شود بهر پارسی مهجور
تاج منّا ز فرق سلمان دور
کرد چون اهل بیت خود را یاد
دل سلمان به لفظ منّا شاد
کی رساند به حکمت ادبت
ظنّ تخییل و حیلت و شغبت
باز بوجهل اگرچه نزدیکست
دوستی دور دست تاریکست
چون ترا جز هوا امید نکرد
دل سیه کرد و جان سپید نکرد
پس در این راه با سلاسل و غل
چارقل حرز تست بر سرِ کل
نیست جز نبوت ره نبوی
نقل نحوی و شبهت ثنوی
نسبت دین درست باید و بس
زانکه دولت شکسته شد ز هوس
دولت از روی شدت و صولت
دوِ امروز دان و فردا لت

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

علم خوان تات جان قبول کند
که ترا فضل بوالفضول کند
هوش مصنوعی: دانش و علم، سفره‌ای است که جان تو را می‌پذیرد و باعث می‌شود که تو به فضل و دانش بزرگانی مانند بوالفضل دست یابی.
بولهب از زمین یثرب بود
لیک قد قامت الصلا نشنود
هوش مصنوعی: بولهب اهل یثرب بود، اما قد قامت الصلا را نمی‌شنید.
بود سلمان خود از دیار عجم
بر درِ دین همی فشرد قدم
هوش مصنوعی: سلمان از سرزمین‌های دوری به دروازه‌ی دین قدم نهاد و تلاش کرد وارد آن شود.
علم کز بهر خود کنی بر دست
آب خواهد چو تشنگی پیوست
هوش مصنوعی: اگر علمی را تنها برای خود و نفع شخصی‌ات به کار بگیری، مانند آبی خواهد بود که در دستانت می‌ریزد، چرا که اگر تشنگی به آن آویخته باشی، نمی‌توانی از آن بهره‌مند شوی.
کی شود بهر پارسی مهجور
تاج منّا ز فرق سلمان دور
هوش مصنوعی: کی می‌شود که تاج ما بی‌قرار از سر سلمان دور باشد و ما از زبان فارسی دور شویم؟
کرد چون اهل بیت خود را یاد
دل سلمان به لفظ منّا شاد
هوش مصنوعی: وقتی که اهل بیت خود را به یاد می‌آورد، دل سلمان به خاطر اینکه به آن‌ها تعلق دارد شاد می‌شود.
کی رساند به حکمت ادبت
ظنّ تخییل و حیلت و شغبت
هوش مصنوعی: این عبارت به این معناست که چگونه می‌توان به فهم و درک عمیق یک موضوع با استفاده از عقل و ادب دست یافت، وقتی که با تردید و بی‌ثباتی در تخیل و انگیزه‌های کثیف سر و کار داریم. به عبارتی دیگر، داشتن ذوق و ادب در فهم حقیقت، نمی‌تواند با شک و خیالات نادرست یا وسوسه‌ها همراه باشد.
باز بوجهل اگرچه نزدیکست
دوستی دور دست تاریکست
هوش مصنوعی: حتی اگر دوستی به شما نزدیک باشد، اما دوستی دور و ناشناخته می‌تواند با ارزش‌تر باشد.
چون ترا جز هوا امید نکرد
دل سیه کرد و جان سپید نکرد
هوش مصنوعی: وقتی که دل به تو جز امیدی برای داشتن نمی‌بندد، دل تاریک می‌شود و جان روشن نمانده است.
پس در این راه با سلاسل و غل
چارقل حرز تست بر سرِ کل
هوش مصنوعی: در این مسیر، با زنجیرها و غل و زنجیرهایی که به دوش داری، تو در این زندگی از توکل و امنیت کامل برخورداری.
نیست جز نبوت ره نبوی
نقل نحوی و شبهت ثنوی
هوش مصنوعی: هیچ چیزی جز نبوت وجود ندارد؛ راه نبوت ویژه‌ای است و نه شبیه نحوی‌گری و نه شبیه ثنویت.
نسبت دین درست باید و بس
زانکه دولت شکسته شد ز هوس
هوش مصنوعی: باید نسبت به دین و اصول آن به درستی عمل کرد، زیرا زمانی که انسان به هوس‌ها و تمایلات نفسانی بپردازد، قدرت و ثروت او از بین می‌رود.
دولت از روی شدت و صولت
دوِ امروز دان و فردا لت
هوش مصنوعی: خوشبختی و موفقیت ممکن است به خاطر سختی‌ها و چالش‌های امروز و فردا تحت فشار قرار گیرد.