گنجور

بخش ۵۴ - در تسویت پارسی و تازی

فضل دین در رهِ مسلمانیست
هنر ملک ره فرادانیست
هست محتاج کارسازی ملک
چه کند پارسی و تازی ملک
از پی دین و شغل پردازی
هیچ در بسته نیست در تازی
تا عمر شمع تازیان بفروخت
کسری اندر عجم چو هیمه بسوخت
ملک عدلست و دین دلِ پر درد
تازی و پارسی چه خواهد کرد
پارسی بهر کارسازی تست
تازی از بهر کرّه تازی تست
گر به تازی کسی ملک بودی
بوالحکم خواجهٔ فلک بودی
تازی ار شرع را پناهستی
بولهب آفتاب و ماهستی
مرد را چون هنر نباشد کم
چه ز اهل عرب چه ز اهل عجم
بهر معنیست قدر تازی را
نز پی صورت مجازی را
هرکه شد جان مصطفی را اهل
چکند ریش و سبلت بوجهل
بهر معنیست صورت تازی
نه بدان تا تو خواجگی سازی
روح با عقل و علم داند زیست
روح را پارسی و تازی چیست
این چنین جلف و بی‌ادب زانی
که تو تازی ادب همی خوانی

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

فضل دین در رهِ مسلمانیست
هنر ملک ره فرادانیست
هوش مصنوعی: فضیلت دین در مسیر مسلمان بودن است و هنر واقعی در سروری به دانایی و فهم مسائل است.
هست محتاج کارسازی ملک
چه کند پارسی و تازی ملک
هوش مصنوعی: ملک (حاکم یا سرزمین) به کمک و حمایت نیاز دارد. در این شرایط، زبان فارسی و عربی چه تاثیری می‌توانند داشته باشند؟
از پی دین و شغل پردازی
هیچ در بسته نیست در تازی
هوش مصنوعی: هیچ مانعی برای دنبال کردن دین و کار و تلاش در زندگی وجود ندارد.
تا عمر شمع تازیان بفروخت
کسری اندر عجم چو هیمه بسوخت
هوش مصنوعی: تا زمانی که عمر شمع‌های تازیان پایان یافت، کسری در سرزمین عجم مانند هیزم سوزانده شد.
ملک عدلست و دین دلِ پر درد
تازی و پارسی چه خواهد کرد
هوش مصنوعی: عدالت به حاکمیت ارتباط دارد و دین به دل‌های پر از درد و رنج می‌پردازد؛ حالا چه تاثیری می‌تواند بر احساسات و وضعیت مردمان تازی (عرب) و پارسی (ایرانی) بگذارد؟
پارسی بهر کارسازی تست
تازی از بهر کرّه تازی تست
هوش مصنوعی: فارسی به خاطر کارهای مهم و اساسی است، در حالی که زبان عربی برای موضوعات خاص و ویژه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گر به تازی کسی ملک بودی
بوالحکم خواجهٔ فلک بودی
هوش مصنوعی: اگر کسی به زبان عربی برتری و قدرت داشته باشد، در آن صورت بوالحکم، یعنی صاحب حکمت و دانش، از آن خداوندی خواهد بود.
تازی ار شرع را پناهستی
بولهب آفتاب و ماهستی
هوش مصنوعی: اگر تو به قوانین دین پناه ببری، مانند خورشید و ماه درخشان و با عظمت خواهی شد.
مرد را چون هنر نباشد کم
چه ز اهل عرب چه ز اهل عجم
هوش مصنوعی: اگر مردی هنری نداشته باشد، فرقی نمی‌کند که از اهل عرب باشد یا اهل عجم، در هر حال کم و بی‌اهمیت خواهد بود.
بهر معنیست قدر تازی را
نز پی صورت مجازی را
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که هر مفهوم و معنی‌ای به اندازه خود اهمیت دارد و نمی‌توان به ظاهر و شکل ظاهری آن توجه کرد. بلکه باید به عمق و محتوای واقعی آن دقت کرد.
هرکه شد جان مصطفی را اهل
چکند ریش و سبلت بوجهل
هوش مصنوعی: هر کس که جان پیامبر را شناخت و به او محبت ورزید، باید به دور از عیب‌جویی و خنده‌های بی‌ادبانه باشد.
بهر معنیست صورت تازی
نه بدان تا تو خواجگی سازی
هوش مصنوعی: هر ظاهری به خاطر یک معنا وجود دارد، اما نباید به آن ظاهرسازی دل ببندی، بلکه باید خود را به جایگاه واقعی‌ات برسانی.
روح با عقل و علم داند زیست
روح را پارسی و تازی چیست
هوش مصنوعی: روح با عقل و علم می‌فهمد که زندگی روح چه تفاوتی بین زبان‌های فارسی و عربی دارد.
این چنین جلف و بی‌ادب زانی
که تو تازی ادب همی خوانی
هوش مصنوعی: شما که اینقدر بی‌ادب و سبک‌سر هستید، چگونه می‌خواهید به دیگران آداب و اخلاق بیاموزید؟