بخش ۴۵ - حکایت در این معنی
نه بپرسید از جحی حیزی
کز علیّ و عُمر بگو چیزی
گفت با وی جحی که اندُه چاشت
در دلم مهر و بغض کس نگذاشت
شره لقمه آن چنانم کرد
کز تعصّب شدم به یک ره فرد
مر مرا کار خورد و خفت آمد
با دلم اکل و شرب جفت آمد
هرکه او بیش خورد بیش رید
نه چو لقمان ز لقمه بیش زید
مرد با مال بییقین باشد
سیر خورده گرسنه دین باشد
بخش ۴۴ - حکایت در شجاعت و غیرت: از زره بود پشتِ حیدر فردبخش ۴۶ - اندر نکوهش شکم خواری و بسیار خوردن: اوّلین بند در رهِ آدم
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
نه بپرسید از جحی حیزی
کز علیّ و عُمر بگو چیزی
هوش مصنوعی: اگر از جحی (شخصی زرتشتی) بپرسی که درباره علی و عمر چه نظری دارد، بهتر است سکوت کنی و چیزی نپرس. زیرا او نمیتواند نظر خوبی درباره آنها بدهد و این گفتگو ممکن است به بیراهه برود.
گفت با وی جحی که اندُه چاشت
در دلم مهر و بغض کس نگذاشت
هوش مصنوعی: جحی گفت که در دل من اندوهِ صبحانهای وجود دارد که هیچ عشق و خوبی نتوانسته آن را از بین ببرد.
شره لقمه آن چنانم کرد
کز تعصّب شدم به یک ره فرد
هوش مصنوعی: آن لقمه به قدری به من تأثیر گذاشت که به خاطر تعصب، به یک مسیر واحد هدایت شدم.
مر مرا کار خورد و خفت آمد
با دلم اکل و شرب جفت آمد
هوش مصنوعی: من مشغول کار خودم هستم و احساس آرامش نمیکنم. غذای روح و جسم من به هم پیوسته است و هر دو نیاز دارند که به خوبی تأمین شوند.
هرکه او بیش خورد بیش رید
نه چو لقمان ز لقمه بیش زید
هوش مصنوعی: هر کسی که در زندگی به دنبال خوردن و بهرهمندی بیش از حد باشد، در نهایت چیزی جز شکست و ناکامی نخواهد داشت. برعکس، لقمان حکیم که از مصرف زیاد خودداری میکرد، باعث افزایش آگاهی و حکمتش شد.
مرد با مال بییقین باشد
سیر خورده گرسنه دین باشد
هوش مصنوعی: مردی که با پول و ثروت به آرامش رسیده، در واقع سیر شده است، اما اگر ایمان و دین نداشته باشد، همیشه احساس گرسنگی و نیاز درون دارد.