گنجور

بخش ۲۹ - در متابعت نفس و هواناکردن گوید

ای همه ساله هم به مایهٔ دیو
بوده از بهر طبع دایهٔ دیو
ایزدت خواجهٔ خرد کرده
پس تو خود را غلام دد کرده
آنکه زو عقل کل بود کالیو
چه کند نقش نفس و مایهٔ دیو
با دد و دیو عقل نامیزد
کز دد و دیو عقل بگریزد
شو بپرداز خانه از خاین
در ببند و ز دزد باش ایمن
از درِ بسته دیو بگریزد
عقل خود با بهیمه نامیزد
نفس حسیت پنج در دارد
روح عقلی یکی گذر دارد
خانهٔ پنج در منافق راست
خانهٔ یک دری موافق راست
پنج حس پنج روزه دام تواند
عقل و جان تا ابد غلام تواند

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای همه ساله هم به مایهٔ دیو
بوده از بهر طبع دایهٔ دیو
هوش مصنوعی: ای که هر ساله به مایه و ذات شیطانی، به خاطر طبیعت خود مانند دیو عمل می‌کنی.
ایزدت خواجهٔ خرد کرده
پس تو خود را غلام دد کرده
هوش مصنوعی: خداوند تو را با عقل و فهم آفریده، اما تو خود را به خُلق و خوی زشت و وحشی گرایش داده‌ای.
آنکه زو عقل کل بود کالیو
چه کند نقش نفس و مایهٔ دیو
هوش مصنوعی: کسی که به کمال عقل و درک رسیده، چه کار می‌تواند با تصورات و وسوسه‌های نفسانی و شیطانی انجام دهد؟
با دد و دیو عقل نامیزد
کز دد و دیو عقل بگریزد
هوش مصنوعی: عقل با موجودات بد و شیطانی سخن نمی‌گوید، زیرا از آن‌ها دوری می‌کند.
شو بپرداز خانه از خاین
در ببند و ز دزد باش ایمن
هوش مصنوعی: خانه‌ات را از خیانت خالی کن، در را ببند و از دزدی در امان باش.
از درِ بسته دیو بگریزد
عقل خود با بهیمه نامیزد
هوش مصنوعی: عقل انسان با یک موجود بی‌خود و بی‌فکر ارتباط برقرار نمی‌کند و از درهای بسته و موانع دوری می‌کند.
نفس حسیت پنج در دارد
روح عقلی یکی گذر دارد
هوش مصنوعی: نفس حسی انسان دارای پنج حس است که از طریق آن‌ها اطلاعات را دریافت می‌کند، اما روح عقلانی تنها یک راه برای دسترسی به دانایی و فهم دارد.
خانهٔ پنج در منافق راست
خانهٔ یک دری موافق راست
هوش مصنوعی: خانه‌ای که پنج در دارد، می‌تواند به ظاهر متفاوت و پیچیده باشد، اما در واقع خانه‌ای که یک در دارد، ممکن است بیشتر به توافق و اتحاد نزدیک باشد.
پنج حس پنج روزه دام تواند
عقل و جان تا ابد غلام تواند
هوش مصنوعی: پنج حس ما تنها در این دنیا و برای مدت کوتاهی می‌توانند ما را درگیر کنند، اما روح و عقل ما وابسته و خدمت‌گزار چیزی بزرگ‌تر و دائمی‌تر خواهند بود.