گنجور

بخش ۱۵ - در عشق مجازی

در بهشت از نه اکل و شُربستی
کی ترا زی نماز قربستی
منبلی گفت بر درش قائم
زان شدستم که اکلها دائم
دوستداران درگهش سمرند
لقمه خواران خلد او دگرند
برهٔ شیر مست و مرغ سمین
چشم داری ز وی بیوم‌الدین
دوستان زو همه لقا خواهند
در دعا زو همه رضا خواهند
تو ز وی روز عرض نان خواهی
می و شیر و عسل روان خواهی
میل تو هست جمله سوی طعام
نه به دارالخلود و دارلسلام
حظّ دنیای جفت رنج و تعب
هست ملبوس و مطعم و مشرب
منکح و مسکن و سماع و لقا
وعده داده‌ست مر ترا فردا
تو چو در بند و قید هر هفتی
به درش زان سبب همی رفتی
گر ندادیت وعده این هر هفت
زود پیدا شدی ترا آکفت
نه ورا بنده‌ای نه در بندی
از دَرِ گریه‌ای چرا خندی
خویشتن بین بوی چو دیو مدام
تا بوی زیر چرخ آینه فام
تا به زیر زمانهٔ کهنست
نفس در آرزو مراغه زنست
مرغ دولت چو خانگی نبود
زاغ هرجای بودنی برود
نفس در پیش عشق سگداریست
نفس در راه عشق بیکاریست
هم بدین پای بند و لطف غریب
تاج سر گشت و گوشمال ادیب
هست گفتارت از چه بیم آری
درد پهلو و رنج بیماری
نه چه پهلوی عایشه بشکست
گفت پیغمبرش که بردی دست
خارکی را که می‌خلد در پای
دستگاهی بساختست خدای
زانکه داند کرم که محض کرم
بکند ضایع آن عنا و الم
تو دعا گویی و اجابت نه
زانکه داری دل و انابت نه
زانکه داند خدای انابت را
حکمتش مانع است اِجابت را

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

در بهشت از نه اکل و شُربستی
کی ترا زی نماز قربستی
هوش مصنوعی: در بهشت از خوردن و نوشیدن چه بهره‌ای می‌بری، وقتی که تو به نماز و قرب الهی مشغولی؟
منبلی گفت بر درش قائم
زان شدستم که اکلها دائم
هوش مصنوعی: من در دروازه‌اش ایستاده‌ام، چون می‌دانم که همیشه از آنجا روزی فراهم می‌شود.
دوستداران درگهش سمرند
لقمه خواران خلد او دگرند
هوش مصنوعی: دوستداران خداوند از نعمت‌های او بهره‌مندند، در حالی که کسانی که فقط به لذت‌ها و دنیا می‌پردازند، از خوشی‌های بهشت دور هستند.
برهٔ شیر مست و مرغ سمین
چشم داری ز وی بیوم‌الدین
هوش مصنوعی: در اینجا به تصویرسازی از یک بره می‌پردازد که با شجاعت و طراوت در میان یک محیط پر از زیبایی و جذابیت قرار دارد. این بره شاداب و سرزنده، نمایانگر خوشحالی و سرزندگی است و در کنار آن، پرنده‌ای زیبا و خاص وجود دارد که به زیبایی او افزوده است. به طور کلی، این تصویر حاکی از زیبایی، خوشبختی و زندگی پرانرژی است.
دوستان زو همه لقا خواهند
در دعا زو همه رضا خواهند
هوش مصنوعی: دوستان از او دیدار و ملاقات را طلب می‌کنند و در دعا از او خواستار رضایت و خشنودی هستند.
تو ز وی روز عرض نان خواهی
می و شیر و عسل روان خواهی
هوش مصنوعی: شما در روز از او درخواست نان می‌کنید و می‌خواهید که شراب و شیر و عسل به طور روان و فراوان به شما برسد.
میل تو هست جمله سوی طعام
نه به دارالخلود و دارلسلام
هوش مصنوعی: اشتیاق و خواسته تو همه به سمت خوشی و لذت‌های دنیوی است، نه به سمت جاودانگی و آرامش ابدی.
حظّ دنیای جفت رنج و تعب
هست ملبوس و مطعم و مشرب
هوش مصنوعی: دنیا فقط از رنج و سختی‌های زندگی پر شده است و لذت‌های آن مثل لباس، غذا و نوشیدنی همواره موقتی و زودگذر هستند.
منکح و مسکن و سماع و لقا
وعده داده‌ست مر ترا فردا
هوش مصنوعی: او به تو وعده داده که فردا در کنار یکدیگر خواهی بود و در کنار هم زندگی می‌کنید و از آواز و شادی نیز بهره‌مند خواهید شد.
تو چو در بند و قید هر هفتی
به درش زان سبب همی رفتی
هوش مصنوعی: تو در قید و بند هفت چیز هستی و به همین دلیل همواره در تلاش برای آزاد شدن از آن هستی.
گر ندادیت وعده این هر هفت
زود پیدا شدی ترا آکفت
هوش مصنوعی: اگر وعده‌های تو را نمی‌دادند، هر هفت روز هم که می‌گذشت، تو پیدا می‌شدی و دیگران را از وجودت آگاه می‌کردی.
نه ورا بنده‌ای نه در بندی
از دَرِ گریه‌ای چرا خندی
هوش مصنوعی: نه تو بنده‌ای و نه در بندی هستی که با گریه وارد عمل شوی، پس چرا می‌خندی؟
خویشتن بین بوی چو دیو مدام
تا بوی زیر چرخ آینه فام
هوش مصنوعی: خودت را ببین و نظاره کن، مانند دیوی که همیشه در پی چیزی است، تا اینکه زیبایی و حقیقت زندگی را در آینه‌ای که زیر آسمان قرار دارد، مشاهده کنی.
تا به زیر زمانهٔ کهنست
نفس در آرزو مراغه زنست
هوش مصنوعی: نفس انسان در آرزوهایی که به دوران قدیم تعلق دارند، زندگی می‌کند و این آرزوها او را به زیر سایه‌ای از زمانهٔ گذشته می‌برند.
مرغ دولت چو خانگی نبود
زاغ هرجای بودنی برود
هوش مصنوعی: وقتی که خوشبختی و فرصت‌های زندگی در دسترس نباشند، در هر جایی که باشی، می‌توانی با مشکلات و چالش‌ها مواجه شوی.
نفس در پیش عشق سگداریست
نفس در راه عشق بیکاریست
هوش مصنوعی: انسان باید در مسیر عشق مراقب نفس خود باشد، زیرا اگر به دلخواه نفس عمل کند، مانند سگی در برابر عشق می‌ماند. در این راه، انسان باید خود را از مشغله‌ها و کارهای بیهوده رها کند تا به عشق واقعی برسد.
هم بدین پای بند و لطف غریب
تاج سر گشت و گوشمال ادیب
هوش مصنوعی: این بیت به موضوعی اشاره دارد که نشان می‌دهد شخصی به دلیل زیبایی و محبت دیگران، تحت تأثیر قرار گرفته و به شکلی جذاب و دلنشین، پدیده‌ای را تجربه می‌کند که او را تحت نظر می‌گیرد و درس‌های عمیقی به او می‌آموزاند.
هست گفتارت از چه بیم آری
درد پهلو و رنج بیماری
هوش مصنوعی: نگران چه چیزی هستی وقتی که کلمات تو به راحتی می‌تواند دردی را که در پهلوت حس می‌کنی یا رنج ناشی از بیماری‌ات را به تصویر بکشد؟
نه چه پهلوی عایشه بشکست
گفت پیغمبرش که بردی دست
هوش مصنوعی: پیامبر گفت: تو باید به عایشه (همسرش) احترام بگذاری و او را شکسته دلی نکن.
خارکی را که می‌خلد در پای
دستگاهی بساختست خدای
هوش مصنوعی: خداوند خاری را که در پای یک دستگاه بزرگ می‌خزد، ساخته است.
زانکه داند کرم که محض کرم
بکند ضایع آن عنا و الم
هوش مصنوعی: چون کسی درک کند که لطف و مهربانی او ناشی از خودش است، هدر دادن آن محبت و توجه برایش مشکل می‌شود.
تو دعا گویی و اجابت نه
زانکه داری دل و انابت نه
هوش مصنوعی: اگر تو دعا می‌کنی، باید به این توجه داشته باشی که تنها دعا کافی نیست، زیرا باید دل پاک و نیت خالصی نیز داشته باشی تا پاسخ دعاهایت را ببینی.
زانکه داند خدای انابت را
حکمتش مانع است اِجابت را
هوش مصنوعی: چون خداوند به دعا کردن و بازگشت به سوی خودش آگاه است، حکمت او باعث می‌شود که همیشه به درخواست‌ها پاسخ ندهد.