سناییبخش ۳۳ - صفت قتل حسین‌بن علی علیه‌السّلام به اشارهٔ یزید علیه اللعنة
دشمنان قصد جان او کردند
تا دمار از تنش برآوردند
عمروعاص از فساد رایی زد
شرع را خیره پشت پایی زد
بر یزید پلید بیعت کرد
تا که از خاندان برآرد گرد
شرم و آزرم جملگی بگذاشت
جمعی از دشمنان بر او بگماشت
تامر او را به نامه و به حیل
از مدینه کشند در منهل
کربلا چون مقام و منزل ساخت
ناگه آل زیاد بر وی تاخت
راه آبِ فرات بربستند
دل او زان عنا و غم خستند
عمروعاص و یزید بد اختر
به سرِ آب بر فکنده سپر
شمر و عبداللّٰه زیاد لعین
روحشان جفت باد با نفرین
برکشیدند تیغ بی‌آزرم
نز خدا ترس و نه ز مردم شرم
سرش از تیغ به تیغ ببریدند
واندر آن فعل سود می‌دیدند
تنش از تیغ خصم پاره شده
آل مروان برو نظاره شده
به دمشق اندرون یزید پلید
منتظر بود تا سرش برسید
پیش بنهاد و شادمانی کرد
تکیه بر دنیی و امانی کرد
بتی از قول خویش املا کرد
کین دیرینه جسن و اِنها کرد
دست شومش بر آن لب و دندان
زد قضیب از نشاط و لب خندان
کینهٔ خزرج و حدیث اسل
وآن مکافات زشت و دست عمل
کین آبا بتوخته ز حسین
خواسته کینه‌های بدر و حُنین
شهربانو و زینب گریان
مانده در فعل ناکسان حیران
سربرهنه بر اشتر و پالان
پیش ایشان ز درد دل نالان
علی‌الاصغر ایستاده به پای
وان سگان ظلم را بداده رضا
عمروعاص و یزید و ابن‌زیاد
همچو قوم ثمود و صالح و عاد
بر جفا کرده آن سگان اصرار
رفته از حقد بر ره انکار
هیچ ناورده در رهِ بیداد
مصطفی را و مرتضی را یاد
یکسو انداخته مجامله را
زشت کرده ره معامله را
کرده دوزخ برای خویش معدّ
بوالحکم را گزیده بر احمد
راه آزرم و شرم بربسته
عهد و پیمان شرع بشکسته
بخش ۳۲ - در مناقب امیرالمؤمنین حسین‌بن علی علیهماالسّلام: ذکر الحسین یضئی العینین سلالة الانبیاء و ولدالاصفیا والاولیاء والاوصیاء و شهید الکربلاء و قرّة عین المصطفی، بضعة المرتضی و کبد فاطمة‌الزهراء رضی‌اللّٰه عنه و عن‌والدیه، قال‌اللّٰه سبحانه و تعالی عزّ من قائل فی‌محکم کتابه: ان‌الذین یؤذون‌اللّٰه و رسوله لعنهم اللّٰه فی‌الدنیا والآخرة واعدّ لهم عذاباً مهیناً و اولئک هم‌الخاسرون، و قال النّبی علیه‌السّلام: ترکت کتاب‌اللّٰه و عترتی فاخبر ان و عداللّٰه حق.بخش ۳۴ - در صفت کربلا و نسیم مشهد معظّم: حبّذا کربلا و آن تعظیم
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
دشمنان قصد جان او کردند
تا دمار از تنش برآوردند
هوش مصنوعی: دشمنان به او حمله کردند و خواستند جانش را بگیرند تا او را از پای درآورند.
عمروعاص از فساد رایی زد
شرع را خیره پشت پایی زد
هوش مصنوعی: عمرو عاص با تصمیم نادرست خود، به قانون شریعت آسیب زد و آن را نادیده گرفت.
بر یزید پلید بیعت کرد
تا که از خاندان برآرد گرد
هوش مصنوعی: او با یزید ناپاک بیعت کرد تا اینکه از نسل خود، ننگ و عار را دور کند.
شرم و آزرم جملگی بگذاشت
جمعی از دشمنان بر او بگماشت
هوش مصنوعی: تعدادی از دشمنان، هرگونه شرم و حیا را کنار گذاشته و بر او تسلط پیدا کردند.
تامر او را به نامه و به حیل
از مدینه کشند در منهل
هوش مصنوعی: تا زمانی که او را به وسیله نامه و تزویر از مدینه بیرون ببرند، داستان ادامه خواهد داشت.
کربلا چون مقام و منزل ساخت
ناگه آل زیاد بر وی تاخت
هوش مصنوعی: کربلا به عنوان یک مکان و جایگاه محترم شناخته می‌شد، اما ناگهان خاندان زیاد به آن حمله کردند.
راه آبِ فرات بربستند
دل او زان عنا و غم خستند
هوش مصنوعی: آب فرات را مسدود کردند و دل او به خاطر آن مشکلات و غم‌ها خسته و رنجور شد.
عمروعاص و یزید بد اختر
به سرِ آب بر فکنده سپر
هوش مصنوعی: عمرو عاص و یزید، دو شخصیت بدسرنوشت و منفی تاریخ، با افتخار و جنون بر سر آب و در کنار هم سپر را به زمین انداخته‌اند.
شمر و عبداللّٰه زیاد لعین
روحشان جفت باد با نفرین
هوش مصنوعی: شمر و عبداللّه زیاد، افرادی هستند که به شدت مورد نفرت قرار دارند و روحشان به باد نفرین و لعن فرستاده می‌شود.
برکشیدند تیغ بی‌آزرم
نز خدا ترس و نه ز مردم شرم
هوش مصنوعی: تیغ را بی‌هیچ ترسی از خدا و شرمی از مردم به‌دست گرفتند.
سرش از تیغ به تیغ ببریدند
واندر آن فعل سود می‌دیدند
هوش مصنوعی: او را با تیغ بریدند و در آن عمل به نفع خودشان می‌نگریستند.
تنش از تیغ خصم پاره شده
آل مروان برو نظاره شده
هوش مصنوعی: تن پوست او از ضربه‌های دشمن آسیب دیده و خاندان مروان که دور او هستند، به نظاره نشسته‌اند.
به دمشق اندرون یزید پلید
منتظر بود تا سرش برسید
هوش مصنوعی: در دمشق، یزید ناپاک منتظر بود تا سر او به دستش بیفتد.
پیش بنهاد و شادمانی کرد
تکیه بر دنیی و امانی کرد
هوش مصنوعی: شخصی به دنیا و لذت‌های آن رو آورد و به آن تکیه کرد و برای خود آسایش و خوشحالی فراهم ساخت.
بتی از قول خویش املا کرد
کین دیرینه جسن و اِنها کرد
هوش مصنوعی: شخصی به یادگارهای گذشته‌اش اشاره می‌کند و می‌گوید که آن‌ها را به خاطر می‌آورد و یادآوری می‌کند.
دست شومش بر آن لب و دندان
زد قضیب از نشاط و لب خندان
هوش مصنوعی: دست او به دندان و لبش برخورد کرد و از خوشحالی و خنده‌اش خوشحال شدم.
کینهٔ خزرج و حدیث اسل
وآن مکافات زشت و دست عمل
هوش مصنوعی: کینه و دشمنی میان قبائل خزرج و صحبت دربارهٔ جنگ‌ها و انتقام‌های ناپسند و عواقب بد اعمال.
کین آبا بتوخته ز حسین
خواسته کینه‌های بدر و حُنین
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که قوم و خویش‌ها و نسل‌ها به خاطر حسین و نهضت او، کینه‌ها و دشمنی‌های قدیمی را همچنان در دل دارند. به نوعی اشاره به این است که تاریخ و رویدادهای گذشته، بر افکار و رفتار نسل‌های بعدی تأثیر می‌گذارد و آثار درگیری‌ها و کینه‌ها به نسل‌های جدید منتقل می‌شود.
شهربانو و زینب گریان
مانده در فعل ناکسان حیران
هوش مصنوعی: شهربانو و زینب، به دلیل بی‌کفایتی و خیانت برخی افراد، در حالتی ناامید و گریان باقی مانده‌اند.
سربرهنه بر اشتر و پالان
پیش ایشان ز درد دل نالان
هوش مصنوعی: سوار بر شتر بدون کلاه و پوشش، و در برابر آنان از درد و غم به شدت ناله می‌کنم.
علی‌الاصغر ایستاده به پای
وان سگان ظلم را بداده رضا
هوش مصنوعی: علی‌الاصغر با وقار و استقامت در برابر این سگان ظالم ایستاده و در دل خود به این وضعیت راضی است.
عمروعاص و یزید و ابن‌زیاد
همچو قوم ثمود و صالح و عاد
هوش مصنوعی: عمروعاص و یزید و ابن‌زیاد افرادی هستند که به ظلم و فساد شهرت دارند، همان‌طور که قوم ثمود و صالح و عاد که در تاریخ به دلیل نافرمانی از پیامبران و عذاب الهی مشهور شدند. این افراد نشان‌دهنده الگوهای مشابهی از فساد و انحراف در تاریخ هستند.
بر جفا کرده آن سگان اصرار
رفته از حقد بر ره انکار
هوش مصنوعی: برخی از افراد در پی کینه و دشمنی خود، به تکرار کارهای نادرست و ناروایی می‌پردازند و به انکار حقایق می‌چسبند.
هیچ ناورده در رهِ بیداد
مصطفی را و مرتضی را یاد
هوش مصنوعی: هیچ کس در مسیر ظلم و ستم، یاد مصطفی و مرتضی را فراموش نکرده است.
یکسو انداخته مجامله را
زشت کرده ره معامله را
هوش مصنوعی: در این بیت می‌گوید که فردی به خاطر نادرستی و فساد، ارتباطات خوب و دوستانه را کنار گذاشته و راه‌های معامله و ارتباط با دیگران را خراب کرده است.
کرده دوزخ برای خویش معدّ
بوالحکم را گزیده بر احمد
هوش مصنوعی: جهنم برای خود خانه‌ای ساخته و بوالحکم را برگزیده تا به احمد آسیب برساند.
راه آزرم و شرم بربسته
عهد و پیمان شرع بشکسته
هوش مصنوعی: راهی که منجر به حیا و شرم می‌شود مسدود شده و پیمان‌های دینی نقض شده است.
حاشیه ها
1396/05/23 14:07
...
شاید بشه این قسمت و قسمت بعدی از حدیقه حکیم سنایی رو از ناشناخته ترین و البته مختصرترین مقاتل حسین در قالب شعر دونست.
سنایی در قسمت های قبلی و بعدی این باب به شخصیت های مهم اسلام مثل خلفای راشدین و ابوحنیفه و شافعی هم اشاره میکنه. جالب اینکه سنایی یادی از مالک بن انس و احمد بن حنبل نمیکنه.
البته سنایی در همین باب و در قسمتی تحت عنوان فی مذمة اهل التعصب و... به شدت به تعصب فرقه ای اعتراض می کنه و میگه بوحنیفه و شافعی هر دو حق هستند و نفس خبیث انسان متعصب هست که باطله:
گر ترا بوحنیفه دیو نمود / او سوی دین به جز فرشته نبود
شافعی گر بر تو بولهبست / سوی من امین حق نسبست
هر دو حقند باطل از من و توست / باطل از خبث این دل من و تست
با احترام.
1397/08/18 12:11
رضا
بتی از قول خویش املا کرد/ کین دیرینه جسن و اِنها کرد:
صحیح: بیتی از قول خویش املا کرد/ کین دیرینه جست و اِنها کرد (حدیقه چاپ مرحوم مدرس رضوی، ص269)