گنجور

بخش ۷۶ - التمثیل فی‌الذی هو یُطعمنی و یَسقین

باز را چون ز بیشه صید کنند
گردن و هردو پاش قید کنند
هر دو چشمش سبک فرو دوزند
صید کردن ورا بیاموزند
خو ز اغیار و عاده باز کند
چشم از آن دیگران فراز کند
اندکی طعمه را شود راضی
یاد نارد ز طعمهٔ ماضی
باز دارش ز خود پیاده کند
گوشهٔ چشم او گشاده کند
تا همه بازدار را بیند
خلق بر بازدار نگزیند
زو ستاند همه طعام و شراب
نرود ساعتی بی‌او در خواب
بعد آن برگشایدش یک چشم
در رضا بنگرد درو نه به خشم
از سرِِ رسم و عاده برخیزد
با دگر کس به طبع نامیزد
بزم و دستِ ملوک را شاید
صیدگه را بدو بیاراید
چون ریاضت نیافت وحشی ماند
هرکه دیدش ز پیش خویش براند
بی‌ریاضت نیافت کس مقصود
تا نسوزی ترا چه بید و چه عود
فرخ آنکو همه طعام و شراب
از مسبّب ستد نه از اسباب
رو ریاضت‌کش ارت باید باز
ورنه راه جحیم را می‌ساز
دیگران غافلند تو هُش‌دار
واندرین ره زبانت خامش‌دار

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

باز را چون ز بیشه صید کنند
گردن و هردو پاش قید کنند
هوش مصنوعی: وقتی که پرنده‌ای را از جنگل صید می‌کنند، گردن و پاهای آن را همچنان در قید و بند نگه می‌دارند.
هر دو چشمش سبک فرو دوزند
صید کردن ورا بیاموزند
هوش مصنوعی: چشم‌هایش به آرامی بسته می‌شود تا یاد بگیرد چگونه او را شکار کند.
خو ز اغیار و عاده باز کند
چشم از آن دیگران فراز کند
هوش مصنوعی: او از رفتار دیگران خسته شده و می‌خواهد چشمانش را از آن‌ها بگیرد و به سوی چیزهای دیگر نگاه کند.
اندکی طعمه را شود راضی
یاد نارد ز طعمهٔ ماضی
هوش مصنوعی: کمی غذا می‌تواند آدمی را راضی کند، اما یادآوری از خوراک‌های گذشته او را همیشه به فکر می‌اندازد.
باز دارش ز خود پیاده کند
گوشهٔ چشم او گشاده کند
هوش مصنوعی: او را از خود دور کن و به او اجازه بده که لحظه‌ای به گوشهٔ چشمش نگاه کند.
تا همه بازدار را بیند
خلق بر بازدار نگزیند
هوش مصنوعی: تا زمانی که مردم از دیدن بازدار خودداری کنند، دیگر کسی به سراغ بازدار نمی‌رود.
زو ستاند همه طعام و شراب
نرود ساعتی بی‌او در خواب
هوش مصنوعی: او تمام غذا و نوشیدنی را از خود می‌گیرد و هیچ ساعتی نمی‌گذرد که بدون حضورش در خواب بروم.
بعد آن برگشایدش یک چشم
در رضا بنگرد درو نه به خشم
هوش مصنوعی: پس از آن، فردی با یک چشم به رضایت نگاه می‌کند، نه به خشم.
از سرِِ رسم و عاده برخیزد
با دگر کس به طبع نامیزد
هوش مصنوعی: به خاطر عادت‌ها و رسم‌های قدیمی، با دیگران رفت و آمد می‌کند، اما روحش با آنها همخوانی ندارد.
بزم و دستِ ملوک را شاید
صیدگه را بدو بیاراید
هوش مصنوعی: شاید در میهمانی و جمع ملوک، جایی برای شکار کردن باشد.
چون ریاضت نیافت وحشی ماند
هرکه دیدش ز پیش خویش براند
هوش مصنوعی: هر کس که زیر بار نظم و انضباط نرود و خود را کنترل نکند، از نظر دیگران فردی غیرقابل هضم و دور از پذیرش خواهد بود.
بی‌ریاضت نیافت کس مقصود
تا نسوزی ترا چه بید و چه عود
هوش مصنوعی: برای رسیدن به هدف و موفقیت، باید تلاش و زحمت کشید. بدون تمرین و جدیت، کسی به مقصود خود نمی‌رسد. اگر شخصی خود را نسوزاند، چه اهمیتی دارد که از چه چیزی بهره‌مند است.
فرخ آنکو همه طعام و شراب
از مسبّب ستد نه از اسباب
هوش مصنوعی: خوشا به حال کسی که تمام غذا و نوشیدنی‌اش را از خالق و منبع واقعی آن دریافت کند، نه از وسایل و اسباب ظاهری.
رو ریاضت‌کش ارت باید باز
ورنه راه جحیم را می‌ساز
هوش مصنوعی: برای رهایی از عذاب و مشکلات، باید به خودسازی و تربیت نفس ادامه دهی، وگرنه به سوی جهنم سوق پیدا خواهی کرد.
دیگران غافلند تو هُش‌دار
واندرین ره زبانت خامش‌دار
هوش مصنوعی: دیگران بی‌خبر هستند، اما تو هوشیار باش و در این مسیر حرفی نزن.