گنجور

بخش ۶۳ - فی الصّلوة و الرّغبة

بارگی را بساز آلت و زین
از پی بارگاه علّیّین
با دعا یار کن انابتِ حق
تا قبولت کند اجابتِ حق
گه گه آیی ز بهر فرض نماز
از حقیقت جدا قرین مجاز
بی‌دعا و تضرّع و زاری
یک دو رکعت بغفله بگزاری
ظن چنان آیدت که هست نماز
به خدای ار دهندت ایچ جواز
بی‌تو باشد به پاک برگیرد
کز تو آلوده گشت نپذیرد
نامه‌ای کز زبان درد روَد
آن رسول از جهان مرد روَد
چون ز نزد نیاز باشد پیک
از تو یارب بُوَد وزو لبیک
نه جوانی که حرفش آلاید
بل جوانی که جان بیاساید
کرده در ره دعای ما برجای
صد هزاران عوان صوتْ سرای
راه از این و از آن چه باید جست
درد تو رهنمای مقصد تست
با رعونت شوی به نزد خدای
جامهٔ کبریا کشان در پای
همچو خواجه که در خرام شود
به برِ بنده و غلام شود
بار منّت نهی همی بر وی
که منم دوستدار عزّ علی
دوست دانی نه بنده مر خود را
این بود رسم مرد بخرد را
این چنین طاعت ای پسر آن به
که نیاری برش بر و مسته
بی‌هُدی آدمی کم از دده است
هرکه او بی‌هُدیست بیهده است
توبه زین طاعت تو ای نادان
خویشتن را دگر تو بنده مخوان
گر ترا در زمانه بودی عون
کم نبودی به فعل از فرعون
که وی از غایت پریشانی
وز کمال غرور و نادانی
چون سرِ بندگی و عجز نداشت
پرده از روی کار خود برداشت
گفت من برتر از خدایانم
در جهان از بلند رایانم
همه را این غرور و نخوت هست
لفظ فرعون بهر جبلت هست
لیکن از بیم سر نیارد گفت
دارد آن راز خویشتن بنهفت

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بارگی را بساز آلت و زین
از پی بارگاه علّیّین
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی بیانگر اهمیت ساختن و آماده کردن ابزار و وسایل مناسب برای رسیدن به مقام و منزلت‌های عالی است. به عبارت دیگر، برای دستیابی به اهداف بزرگ و والا، باید مقدمات و امکانات لازم را فراهم کرد.
با دعا یار کن انابتِ حق
تا قبولت کند اجابتِ حق
هوش مصنوعی: با دعا به خدا روی بیاور تا پاسخ دعایت را از سوی او بگیری.
گه گه آیی ز بهر فرض نماز
از حقیقت جدا قرین مجاز
هوش مصنوعی: هر از گاهی برای نماز به مسجد می‌آیی، اما از حقیقت دور هستی و فقط در ظواهر عبادت مشغولی.
بی‌دعا و تضرّع و زاری
یک دو رکعت بغفله بگزاری
هوش مصنوعی: بدون دعا و ناله و زاری، فقط دو رکعت نماز بخوانی.
ظن چنان آیدت که هست نماز
به خدای ار دهندت ایچ جواز
هوش مصنوعی: به گونه‌ای فکر می‌کنی که انگار نماز به درگاه خداوند فقط با مجوزی خاص واجب است.
بی‌تو باشد به پاک برگیرد
کز تو آلوده گشت نپذیرد
هوش مصنوعی: بدون تو، چیز پاک و بی‌عیبی به خود می‌گیرد، زیرا که به خاطر تو دچار آلودگی شده و دیگر پذیرای آن نیست.
نامه‌ای کز زبان درد روَد
آن رسول از جهان مرد روَد
هوش مصنوعی: نامه‌ای که از زبان درد به بیرون می‌آید، پیامی است که از دل یک آدم بی‌خبر از دنیا می‌آید.
چون ز نزد نیاز باشد پیک
از تو یارب بُوَد وزو لبیک
هوش مصنوعی: وقتی نیاز به تو باشد، ای پروردگار، فرشته‌ات با پیام از نزد تو خواهد آمد و پاسخ می‌دهد.
نه جوانی که حرفش آلاید
بل جوانی که جان بیاساید
هوش مصنوعی: جوانی که فقط کلمات بیهوده می‌گوید، ارزش ندارد؛ بلکه جوانی که زندگی را با تمام وجود تجربه کند و از آن لذت ببرد، مهم است.
کرده در ره دعای ما برجای
صد هزاران عوان صوتْ سرای
هوش مصنوعی: در مسیر دعای ما، صد هزار صدا به یاد ما نشسته و در آسمان طنین‌انداز شده است.
راه از این و از آن چه باید جست
درد تو رهنمای مقصد تست
هوش مصنوعی: برای رسیدن به مقصد، باید در جست‌وجوی راه‌هایی باشی که درد و رنج تو به تو نشان می‌دهد.
با رعونت شوی به نزد خدای
جامهٔ کبریا کشان در پای
هوش مصنوعی: با تکبر و خودپسندی به درگاه خدا می‌روی، در حالی که نشانه‌ای از بزرگی و شرف را بر دوش داری.
همچو خواجه که در خرام شود
به برِ بنده و غلام شود
هوش مصنوعی: مانند اربابی که با وقار و زیبایی قدم برمی‌دارد و به خدمتگزار خود احترام می‌گذارد.
بار منّت نهی همی بر وی
که منم دوستدار عزّ علی
هوش مصنوعی: تو بر او بار منت می‌گذاری، در حالی که من عاشق عظمت علی هستم.
دوست دانی نه بنده مر خود را
این بود رسم مرد بخرد را
هوش مصنوعی: آیا می‌دانی که من بنده خودم نیستم؟ این یکی از آداب و سنن خردمندان است.
این چنین طاعت ای پسر آن به
که نیاری برش بر و مسته
هوش مصنوعی: ای پسر، بهتر است که به این شیوه اطاعت کنی و بار سنگین او را به دوش نکشی و دچار دردسر نشوی.
بی‌هُدی آدمی کم از دده است
هرکه او بی‌هُدیست بیهده است
هوش مصنوعی: انسانی که هدایت ندارد، از حیوان کمتر است و هر که بدون هدایت باشد، در زندگی‌اش بی‌فایده و بی‌هدف است.
توبه زین طاعت تو ای نادان
خویشتن را دگر تو بنده مخوان
هوش مصنوعی: توبه کن از اینکه خود را بندۀ طاعت و اطاعت تو بدانم، ای نادان. دیگر خود را بنده نخوان.
گر ترا در زمانه بودی عون
کم نبودی به فعل از فرعون
هوش مصنوعی: اگر در این دنیا یاری می‌داشتی، مثل فرعون نیز در کارها کمبود نمی‌داشتی.
که وی از غایت پریشانی
وز کمال غرور و نادانی
هوش مصنوعی: او به دلیل شدت سردرگمی و همچنین به خاطر داشتن خودبینی و ignorance به این حالت رسیده است.
چون سرِ بندگی و عجز نداشت
پرده از روی کار خود برداشت
هوش مصنوعی: وقتی نتوانست به خاطر بندگی و ناتوانی‌اش خود را پنهان کند، شروع کرد به نمایش واقعی‌اش.
گفت من برتر از خدایانم
در جهان از بلند رایانم
هوش مصنوعی: او ادعا کرد که در دنیا از همه خدایان بالاتر و برتر است و برتری‌اش به خاطر تفکرات بلند و عمیقش است.
همه را این غرور و نخوت هست
لفظ فرعون بهر جبلت هست
هوش مصنوعی: همه افراد به نوعی درگیر غرور و خودبزرگ‌نمایی هستند، که این ویژگی مانند صفت فرعون ناشی از طبیعت انسانی آنهاست.
لیکن از بیم سر نیارد گفت
دارد آن راز خویشتن بنهفت
هوش مصنوعی: اما به دلیل ترس، او نمی‌تواند راز خود را بیان کند و آن را پنهان نگه می‌دارد.