گنجور

بخش ۲۷ - تمثیل

یاد دار این سخن از آن بیدار
مرد این راه حیدر کرّار
فَاعبُدِ الرّبَ فی‌الصّلوةِ تَراه
ور نباشی چنین تو وا غوثاه
آنچنانش پرست در کونین
که همی بینیش به رأی‌العین
گرچه چشمت ورا نمی‌بیند
خالق تو ترا همی بیند
ذکر جز در ره مجاهده نیست
ذکر در مجلس مشاهده نیست
رهبرت اول ارچه یاد بُوَد
رسد آنجا که یاد باد بُوَد
زانکه غوّاص از درون بحار
آب جوید کُشد هم آبش زار
فاخته غایبست گوید کو
تو اگر حاضری چه گویی هو
حاضران را ز هیبت است منال
گر ترا حصه غیب است بنال
نالهٔ شوق فاخته بشنو
حالت و ذوق ساخته به دو جو
کانکه خشنودی احد جوید
نور توحید در لحد جوید
لحدش روضهٔ بهشت شود
در دو چشمش بهشت زشت شود
حاضر آنگه شوی که در مأمن
حاضر دل بوی نه حاضر تن
تا در این خطّهٔ تکاپویی
یا همه پشت یا همه رویی
چون ازاین خطه یک دو خطوط رفت
جان طالب عنان عشق گرفت
هرکه شد لحظه‌ای ز خود خشنود
سالها بند شد به آتش و دود
کی بدین اصل و منصب ارزانی است
جز کسی کس سرِ مسلمانیست
عشق و آهنگ آن جهان کردن
شرط نبود حدیث جان کردن
مردگی جهل و زندگی دینست
هرچه گفتند مغز آن اینست
آن کسانی که مرد این راهند
از غم جان و دل نه آگاهند
چون گذشتی ز عالم تک و پوی
چشمهٔ زندگانی آنجا جوی

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یاد دار این سخن از آن بیدار
مرد این راه حیدر کرّار
هوش مصنوعی: به خاطر بسپار این گفته را از آن مرد هوشیار که در این راه شجاعت حیدر کرّار را دنبال می‌کند.
فَاعبُدِ الرّبَ فی‌الصّلوةِ تَراه
ور نباشی چنین تو وا غوثاه
هوش مصنوعی: در نماز خدا را پرستش کن و او را مشاهده کن، و اگر چنین نباشی، به فریادش نرسانی.
آنچنانش پرست در کونین
که همی بینیش به رأی‌العین
هوش مصنوعی: او به قدری در این جهان بزرگ و مهم است که می‌توانی او را با چشمان خود ببینی.
گرچه چشمت ورا نمی‌بیند
خالق تو ترا همی بیند
هوش مصنوعی: با وجود اینکه چشمانت او را نمی‌بینند، خالق تو همچنان تو را مشاهده می‌کند.
ذکر جز در ره مجاهده نیست
ذکر در مجلس مشاهده نیست
هوش مصنوعی: ذکر و یاد خداوند تنها در مسیر تلاش و مجاهدت معنا پیدا می‌کند و در مجالس تماشایی و صرفاً تماشایی، به تنهایی کارایی ندارد.
رهبرت اول ارچه یاد بُوَد
رسد آنجا که یاد باد بُوَد
هوش مصنوعی: هرچند که رهبر تو در ابتدا فقط یاد بوده، در نهایت به جایی می‌رسد که یاد تو نیز به آنجا خواهد رسید.
زانکه غوّاص از درون بحار
آب جوید کُشد هم آبش زار
هوش مصنوعی: زیرا غواص برای پیدا کردن آب، به عمق دریا می‌رود و از شدت تلاشش ممکن است جانش را هم در این راه از دست بدهد.
فاخته غایبست گوید کو
تو اگر حاضری چه گویی هو
هوش مصنوعی: فاخته غیبت کرده و می‌گوید: اگر تو اینجا بودی، چه می‌گفتی؟
حاضران را ز هیبت است منال
گر ترا حصه غیب است بنال
هوش مصنوعی: مراقب باش که حضور دیگران ممکن است تو را تحت تأثیر قرار دهد؛ اما اگر از چیزهایی که در پس پرده هستند بهره‌مند هستی، برای آن‌ها ناراحت نباش.
نالهٔ شوق فاخته بشنو
حالت و ذوق ساخته به دو جو
هوش مصنوعی: صدای شوق فاخته را بشنو که چگونه حال و ذوقش تغییر کرده و به دو سوی نرمی و لطافت رسیده است.
کانکه خشنودی احد جوید
نور توحید در لحد جوید
هوش مصنوعی: کسی که به دنبال رضایت خداوند باشد، در دل خود روشنایی و نور توحید را می‌یابد.
لحدش روضهٔ بهشت شود
در دو چشمش بهشت زشت شود
هوش مصنوعی: پس از مرگش، قبر او به باغی از بهشت بدل می‌شود و زیبایی بهشت در دو چشم او، زشت به نظر می‌رسد.
حاضر آنگه شوی که در مأمن
حاضر دل بوی نه حاضر تن
هوش مصنوعی: وقتی که دل انسان در جایی آرامش پیدا کند، آن جا را به وجود خودش می‌آورد و احساس حضور می‌کند، نه اینکه فقط بدنش در آنجا باشد.
تا در این خطّهٔ تکاپویی
یا همه پشت یا همه رویی
هوش مصنوعی: در این منطقه پر جنب و جوش، یا همه در حال تلاش و فعالیت هستند یا همه در حال آرامش و استراحت.
چون ازاین خطه یک دو خطوط رفت
جان طالب عنان عشق گرفت
هوش مصنوعی: وقتی که عده‌ای از این منطقه از دنیا به سرزمین‌های دیگر رفتند، روح عاشق به دنبال عشق به حرکت درآمد.
هرکه شد لحظه‌ای ز خود خشنود
سالها بند شد به آتش و دود
هوش مصنوعی: هر کسی برای یک آن از خودش راضی باشد، سال‌ها در زحمت و عذاب خواهد بود.
کی بدین اصل و منصب ارزانی است
جز کسی کس سرِ مسلمانیست
هوش مصنوعی: این مقام و موقعیت ارزشمند به کسی داده می‌شود که در اصل و نسب خود از مسلمانی برخوردار باشد.
عشق و آهنگ آن جهان کردن
شرط نبود حدیث جان کردن
هوش مصنوعی: عشق و نواختن آن، نیازی به توضیح و روایت ندارد؛ برای درک عمق احساسات، نیازی به بیان کردن نیست.
مردگی جهل و زندگی دینست
هرچه گفتند مغز آن اینست
هوش مصنوعی: زندگی واقعی در پیروی از دین و دانش نهفته است، و هرچه گفته شده در حقیقت همین معنا را دارد.
آن کسانی که مرد این راهند
از غم جان و دل نه آگاهند
هوش مصنوعی: کسانی که در این مسیر قدم می‌زنند، از غم و اندوه جان و دل خود بی‌خبرند.
چون گذشتی ز عالم تک و پوی
چشمهٔ زندگانی آنجا جوی
هوش مصنوعی: وقتی از دنیای محدود و تک بعدی عبور کنی، به جایی می‌رسی که شبکه‌ای از زندگی و جریان‌های جدید در انتظار توست.