شمارهٔ ۱۲۹
خواجه بفزود ولیکن به درم
روی بفروخت ولیکن ز الم
میزبان بود ولیکن به رِباط
نانم آورد ولیکن به درم
دست بگشاد ولیکن در بخل
لب فروبست ولیکن ز نعم
مغز پر کرد ولیکن ز فضول
دل تهی کرد ولیکن ز کرم
خواجه رنجور ولیکن ز فجور
خواجه مشغول ولیکن به شکم
بس حریص است ولیکن به حرام
بس جوادست ولیکن به حرم
دولتش باد ولیکن بر باد
نعمتش باد ولیکن شده کم
جاودان باد ولیکن به سفر
ناتوان باد ولیکن به سقم
اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خواجه بفزود ولیکن به درم
روی بفروخت ولیکن ز الم
درم یعنی سکه نقره ولی در اینجا یعنی پول. بیت یعنی خواجه پیشرفت کرد اما در پولافزایی و روی سرخ کرد اما از حرص و الم نه از شادی.
میزبان بود ولیکن به رِباط
نانم آورد ولیکن به درم
درم در این بیت مقیاس وزن است بیت یعنی در خانقاه مرا میهمانی کرد و از غذای خانقاه برایم آورد و حتی در آن هم بخل ورزید و میشد آنرا با درمسنگ وزن کرد. (رِباط به معنی کاروانسرا نیز هست ولی در اینجا یعنی خانقاه، نان به معنی عام غذا بکار رفته است. مثال مشابه: امیر به صُفه بنشست و نان خورد با اعیان (تاریخ بیهقی))
دست بگشاد ولیکن در بخل
لب فروبست ولیکن ز نعم
نعم یعنی بله گفتن
مغز پر کرد ولیکن ز فضول
دل تهی کرد ولیکن ز کرم
هوش مصنوعی: او با کلامش ذهن را پر ساخت، اما دل را از چیزهای بیفایده خالی کرد، با این حال به خاطر سخاوتش.
خواجه رنجور ولیکن ز فجور
خواجه مشغول ولیکن به شکم
هوش مصنوعی: این بیت به وضعیتی اشاره دارد که شخصی با وجود درد و رنج، درگیر زندگی مادی و خواستههای دنیوی است. او گرفتار لذتها و مشکلات دنیوی است و نتوانسته است از این وضعیت رنجآور خود فاصله بگیرد. در واقع، این فرد همچنان به مشغلههای دنیویی و مادی توجه دارد، حتی اگر به رنج و درد دچار باشد.
بس حریص است ولیکن به حرام
بس جوادست ولیکن به حرم
هوش مصنوعی: خیلی طمعکار است ولی به چیزهای نادرست دست نمیزند، خیلی بزرگوار و بخشنده است ولی فقط در مکانهای مقدس و مخصوص.
دولتش باد ولیکن بر باد
نعمتش باد ولیکن شده کم
هوش مصنوعی: خوشبختی و دولت او باید ادامه پیدا کند، اما نعمتش به تدریج رو به کاهش است.
جاودان باد ولیکن به سفر
ناتوان باد ولیکن به سقم
هوش مصنوعی: جاودانگی خوب است، اما این سفر برای شخص ناتوان، دشوار است و در عین حال به بیماری میانجامد.