سناییقصیدهٔ شمارهٔ ۹۰ - این قصیدهٔ را هم هنگام اقامت در سرخس سروده
درگه خلق همه زرق و فریبست و هوس
کار درگاه خداوند جهان دارد و بس
هر که او نام کسی یافت ز آن درگه یافت
ای برادر کس او باش و میندیش از کس
بندهٔ خاص ملک باش که با داغ ملک
روزها ایمنی از شحنه و شبها ز عسس
گرچه با طاعتی از حضرت او «لا تامن»
ورچه با معصیتی از در او «لا تیاس»
ورچه خوبی به سوی زشت به خواری منگر
کاندرین ملک چو طاووس بکارست مگس
ساکن و صلب و امین باش که تا در ره دین
زیرکان با تو نیارند زد از بیم نفس
کز گران سنگی گنجور سپهر آمد کوه
وز سبکساری بازیچهٔ باد آمد خس
تو فرشته شوی ار جهد کنی از پی آنک
برگ توتست که گشتست به تدریج اطلس
همره جان و خرد باش سوی عالم قدس
نه ستوری که ترا عالم حسست جرس
پوست بگذار که تا پاک شود دین تو هان
که چوبی پوست بود صاف شود جوز و عدس
عاشقی پرخور و پر شهوت و پر خواب چو خرس
نفس گویای تو ز آنست به حکمت اخرس
رو که استاد تو حرصست از آن در ره دین
سفرت هست چو شاگرد رسن تاب از پس
نام باقی طلبی گرد کم آزاری گرد
کز کم آزاری پر عمر بماند کرکس
در سر جور تو شد دین تو و دنیی تو
که نه شب پوش و قبابادت و نه زین نه فرس
چنگ در گفتهٔ یزدان و پیمبر زن و رو
کآنچه قرآن و خبر نیست فسانه‌ست و هوس
اول و آخر قرآن ز چه «با» آمد و «سین»
یعنی ندر ره دین رهبر تو قرآن بس
آز بگذار که با آز به حکمت نرسی
ور بیان بایدت از حال سنایی بر رس
اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
درگه خلق همه زرق و فریبست و هوس
کار درگاه خداوند جهان دارد و بس
هوش مصنوعی: همه چیزهایی که در دنیا وجود دارد، ظاهری فریبنده و کم‌ارزش دارند و تنها هدف حقیقی، کار و تلاش برای خداوند جهانی است.
هر که او نام کسی یافت ز آن درگه یافت
ای برادر کس او باش و میندیش از کس
هوش مصنوعی: هر کسی که نامی از کسی را شنید، به خاطر آن نام به او وابسته خواهد شد. پس ای برادر، خود را به همان کس نسبت بده و نگران دیگران نباش.
بندهٔ خاص ملک باش که با داغ ملک
روزها ایمنی از شحنه و شبها ز عسس
هوش مصنوعی: به عنوان یک خدمتگزار ویژه دربار، در روز احساس امنیت کن و در شب از نگهبانان دور بمان، زیرا نشان خاصی بر بدنت داری که تو را از خطرات محفوظ می‌دارد.
گرچه با طاعتی از حضرت او «لا تامن»
ورچه با معصیتی از در او «لا تیاس»
هوش مصنوعی: هر چند که با طاعت و خوبی‌هایی که انجام می‌دهی، نباید از رحمت او مأیوس باشی، و حتی اگر گناهی کرده‌ای، نباید از بخشش او ناامید باشی.
ورچه خوبی به سوی زشت به خواری منگر
کاندرین ملک چو طاووس بکارست مگس
هوش مصنوعی: اگرچه زیبایی به سمت زشتی توجه نکند و به من تحقیر نکند، اما بدان که در این سرزمین مثل طاووس، مگس هم وجود دارد.
ساکن و صلب و امین باش که تا در ره دین
زیرکان با تو نیارند زد از بیم نفس
هوش مصنوعی: بی‌تفاوت و محکم و قابل‌اعتماد باش، تا زمانی که در مسیر ایمان، افراد خردمند از ترس نفس خود با تو درگیر نشوند.
کز گران سنگی گنجور سپهر آمد کوه
وز سبکساری بازیچهٔ باد آمد خس
هوش مصنوعی: از عمق گرانبها و باارزش آسمان، کوهی بزرگ و استوار برآمده است، اما از سبکی و بی‌پناهی چون بازیچه‌ای در دستان باد به نظر میرسد.
تو فرشته شوی ار جهد کنی از پی آنک
برگ توتست که گشتست به تدریج اطلس
هوش مصنوعی: اگر تلاش کنی، می‌توانی مانند فرشته‌ها شو‌ای، زیرا که در نهایت، وجود تو شبیه به پارچه نازک و زیبای اطلس است که به آرامی شکل گرفته است.
همره جان و خرد باش سوی عالم قدس
نه ستوری که ترا عالم حسست جرس
هوش مصنوعی: با جان و عقل خود به دنیای معنوی سفر کن و مانند ستاره‌ای نباش که تنها در دنیای محسوس و مادی حرکت می‌کند.
پوست بگذار که تا پاک شود دین تو هان
که چوبی پوست بود صاف شود جوز و عدس
هوش مصنوعی: برای این‌که دین تو خالص و پاک شود، باید از چیزهای اضافی بگذری و دور بیندازی. مانند پوست‌های چوبی که اگر جدا شوند، درون‌شان صاف و خالص خواهد شد، مانند مغز جوز و عدس که پس از جدا شدن پوست‌هایشان، نمایان و ناب می‌شوند.
عاشقی پرخور و پر شهوت و پر خواب چو خرس
نفس گویای تو ز آنست به حکمت اخرس
هوش مصنوعی: عاشق همیشه پر از هوس و خواب است، مانند خرسی که تمام وقت خوابش برده. نفس تو از این موضوع خبر می‌دهد و برای انسان روشن می‌کند که باید حواسش را جمع کند و اجازه ندهد که به غفلت و خواب آلودگی دچار شود.
رو که استاد تو حرصست از آن در ره دین
سفرت هست چو شاگرد رسن تاب از پس
هوش مصنوعی: چهره‌ات نشانه‌ای از تمایلات و اشتیاقات در دین است، و سفرت به سوی حقیقت، مانند شاگردی است که از حاشیه‌ها و مشکلات به آرامش میرسد.
نام باقی طلبی گرد کم آزاری گرد
کز کم آزاری پر عمر بماند کرکس
هوش مصنوعی: اگر به دنبال نام نیک و پایدار باشی، به کمتر آزردن دیگران بپرداز و در پرهیز از آزار در زندگی‌ات بمان؛ زیرا، این راه باعث طول عمر تو خواهد شد.
در سر جور تو شد دین تو و دنیی تو
که نه شب پوش و قبابادت و نه زین نه فرس
هوش مصنوعی: در دل و جان من، عشق و محبت تو به قدری عمق پیدا کرده که شب و روز هیچ فرقی برایم ندارد، نه لباس زیبا و چشم‌نوازت، نه اسب و زینت‌هایی که دور و برت هست.
چنگ در گفتهٔ یزدان و پیمبر زن و رو
کآنچه قرآن و خبر نیست فسانه‌ست و هوس
هوش مصنوعی: به گفته‌های خدا و پیامبر دقت کن و بدان که هر چیزی که در قرآن و احادیث نیست، فقط افسانه و خیال است.
اول و آخر قرآن ز چه «با» آمد و «سین»
یعنی ندر ره دین رهبر تو قرآن بس
هوش مصنوعی: بیت به این معناست که در آغاز و پایان قرآن، دو حرف «با» و «سین» وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت و رهبری قرآن در دین است. قرآن به‌عنوان راهنما و هدایتگر در مسیر دین به ما معرفی می‌شود.
آز بگذار که با آز به حکمت نرسی
ور بیان بایدت از حال سنایی بر رس
هوش مصنوعی: ترک آز و خواسته‌های دنیوی کن تا به درک و حکمت واقعی دست یابی. برای درک عمیق‌تر، از تجارب و وضعیت سنایی عبرت بگیر.
حاشیه ها
1390/11/21 12:01
حمید رضائیان
احتراما درمصراع دوم بیت 15 به جای کنچه واژه کانچه ود رمصراع دوم بیت 16یعنی ندر واژه یعنی اندر صحیح هستند.
1391/06/14 13:09
این لخت از بیت 16 کاستی دارد و خوانده نمی شود:
یعنی ندر ره دین رهبر تو قرآن بس
خواهش می کنم که درست کنید.
1393/09/20 16:12
تو فرشته شوی ار جهد کنی از پی آنک برگ توتست که گشتست به تدریج اطلس
بیت فوق بشکل زیر هم آمده :
تو فرشته شوی ار جهد کنی از پی آنک برگ توتست به تدریج کنندش اطلس
که در زبان ترکی هم به عنوان ضرب المثلی در توصیه به صبر و تحمل داریم
صبریلن حالوا بیشر ای قورا سندن بسله سن اطلس اولار توت یپراغیندان
Sebrilen halva bi$er ey gora senden
Beslesen etles olar tut yapragindan
یعنی عجله نکن ای غوره ترش کمی دندان روی جگر بگذار و صبر کن تا به حلوای شیرین تبدیل شوی
همانطوریکه با پرورش برگ توت می توان به اطلس دست یافت
1395/07/25 08:09
محمد رضا اقمشه
با سلام و احترام و تشکر از زحمات دست اندر کاران گنجور ، خدا قوت
به نظر میرسد در بیت 11 " بر " مناسب تر است تا " پر "
عاشقی بر خور و بر شهوت و بر خواب