گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۳۱ - در تعلیم طی طریق معرفت

همچو مردان یک قدم در راه دین باید نهاد
دیده بر خط «هدی للمتقین» باید نهاد
چون ز راه گلبن «توبوا الی‌الله» آمدی
پای بر فرق «اتینا تائعین» باید نهاد
چون خر دجال نفست شد اسیر حرص و آز
بعد ازین بر مرکب تقویت زین باید نهاد
توبه‌ات روح‌الامین دان نفس شارستان لوط
در مثل شبه حقیقتها چنین باید نهاد
هفت شارستان لوطست نفس تو وقت سخن
همچو مردان بر پر روح‌الامین باید نهاد
آب اول داد باید بوستان را روز و شب
وانگهی دل در جمال یاسمین باید نهاد
نفس فرعونست و دین موسی و توبه چون عصا
رخ به سوی جنگ فرعون لعین باید نهاد
گر عصای توبه فرعون لعین را بشکند
شکر آنرا دیده بر روی زمین باید نهاد
گر تو خواهی نفس خود را مستمند خود کنی
در کند عشق «بسم الله» کمین باید نهاد
دفتر عصیان خود را سوخت خواهی گر همی
دفتر عشق بتی در آستین باید نهاد
خواجه پندارد که اندر راه دین مر طبع را
با کباب چرب و با لحم سمین باید نهاد
نی غلط کردی که اندر طاعت حق دینت را
با لباس ژنده و نان جوین باید نهاد
نی ترا طبع تو می‌گوید که: گوش هوش را
با نوای مطرب و صوت حزین باید نهاد
آن تنی کش خوب پروردی به دوزخ در همی
در دهان اژدهای آتشین باید نهاد
جای گر حور و حریرت باید اندر تار شب
از دو چشم خویشتن در ثمین باید نهاد
گر تو خواهی ظاهر و باطنت گردد همچو تیر
در سحرگه دیده را بر روی طین باید نهاد
از خبیثات و خبیثین گر بپرهیزی همی
روی را بر طیبات و طیبین باید نهاد
سر بسم‌الله اگر خواهی که گردد ظاهرت
چون سنایی اول القاب سین باید نهاد

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

همچو مردان یک قدم در راه دین باید نهاد
دیده بر خط «هدی للمتقین» باید نهاد
هوش مصنوعی: انسان باید مانند مردان به پیش برود و در مسیر دین قدم بردارد و باید نظرش به نشانه‌هایی که راهنمای پرهیزگاری هستند، معطوف شود.
چون ز راه گلبن «توبوا الی‌الله» آمدی
پای بر فرق «اتینا تائعین» باید نهاد
هوش مصنوعی: زمانی که از مسیر گلستان به سوی خداوند بازگشتی، باید قدم بر سر بندگان مطیع او بگذاری.
چون خر دجال نفست شد اسیر حرص و آز
بعد ازین بر مرکب تقویت زین باید نهاد
هوش مصنوعی: وقتی که نفس تو همچون الاغ دجال به حرص و آز گرفتار شد، از این پس باید سوار بر مرکب تقویت و قدرت خود شوی.
توبه‌ات روح‌الامین دان نفس شارستان لوط
در مثل شبه حقیقتها چنین باید نهاد
هوش مصنوعی: توبه‌ات را به عنوان چیزی مقدس و الهی در نظر بگیر و نفس خود را مانند نفس لوط در محلی که آکنده از فساد است، در معرض حقیقت‌ها قرار بده. باید در این موضوع به شکل مطلوبی عمل کنی.
هفت شارستان لوطست نفس تو وقت سخن
همچو مردان بر پر روح‌الامین باید نهاد
هوش مصنوعی: هفت منطقهٔ سرسبز و زیبا در افکار و احساسات تو وجود دارد. وقتی صحبت می‌کنی، باید مانند مردان بزرگ و با روحی پاک و راستگو سخن بگویی.
آب اول داد باید بوستان را روز و شب
وانگهی دل در جمال یاسمین باید نهاد
هوش مصنوعی: اول باید آب و nourishment لازم را به بوستان بدهیم تا رشد کند. سپس باید دل و عشق خود را به زیبایی یاسمن بسپاریم.
نفس فرعونست و دین موسی و توبه چون عصا
رخ به سوی جنگ فرعون لعین باید نهاد
هوش مصنوعی: این جمله به معنای این است که نفس انسان مانند فرعون سرکش و ستمگر است، در حالی که ایمان و دیانت مانند موسی، راهنمایی برای انسان به سوی رستگاری است. توبه نیز به مانند عصا، ابزار لازم برای مواجهه با نفس خود و شکست آن در مبارزه‌ای با همه‌ی زشتی‌ها و گناهان است. در این جنگ روحانی و اخلاقی باید با قدرت و اراده‌ای قوی به مبارزه برخاست.
گر عصای توبه فرعون لعین را بشکند
شکر آنرا دیده بر روی زمین باید نهاد
هوش مصنوعی: اگر عصای توبه فرعون وسوسه‌گر را بشکند، باید شکر آن را با دیده‌ام بر خاک قرار دهم.
گر تو خواهی نفس خود را مستمند خود کنی
در کند عشق «بسم الله» کمین باید نهاد
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی نفس خود را به نیازمند عشق تبدیل کنی، باید «بسم الله» را در دل عشق بگذاری و در کمین آن درنگ کنی.
دفتر عصیان خود را سوخت خواهی گر همی
دفتر عشق بتی در آستین باید نهاد
هوش مصنوعی: اگر بخواهی که گذشته‌های پر از شور و نافرمانی‌ات را فراموش کنی، باید عشق و محبت را در دل خود بپروری.
خواجه پندارد که اندر راه دین مر طبع را
با کباب چرب و با لحم سمین باید نهاد
هوش مصنوعی: خواجه تصور می‌کند که برای پیشرفت در مسیر دین، باید بر طبیعت خود چرب‌تاب بگذارد و از نعمت‌های دنیوی مثل کباب و گوشت لذیذ بهره‌مند شود.
نی غلط کردی که اندر طاعت حق دینت را
با لباس ژنده و نان جوین باید نهاد
هوش مصنوعی: تو اشتباه می‌کنی اگر فکر کنی که برای پیروی از دستورات خداوند باید دینت را با لباس کهنه و نان خشک در نظر بگیری.
نی ترا طبع تو می‌گوید که: گوش هوش را
با نوای مطرب و صوت حزین باید نهاد
هوش مصنوعی: طبیعت تو به تو می‌گوید که باید به صدای ساز و نوای غمگین توجه کنی و به آن گوش سپاری.
آن تنی کش خوب پروردی به دوزخ در همی
در دهان اژدهای آتشین باید نهاد
هوش مصنوعی: بدن زیبا و خوش‌ساختی که پرورش داده‌ای، باید در آتش دوزخ و در دهان اژدهای آتشین قرار گیرد.
جای گر حور و حریرت باید اندر تار شب
از دو چشم خویشتن در ثمین باید نهاد
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی جای حور و حریر را بیابی، باید در تاریکی شب، اشک‌های خود را در جایی ارزشمند بگذاری.
گر تو خواهی ظاهر و باطنت گردد همچو تیر
در سحرگه دیده را بر روی طین باید نهاد
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی ظاهرت و باطنت همچون تیر در سپیده‌دم روشن شود، باید نگاهت را بر روی زمین بگذاری.
از خبیثات و خبیثین گر بپرهیزی همی
روی را بر طیبات و طیبین باید نهاد
هوش مصنوعی: اگر از چیزهای زشت و افراد ناباب دوری کنی، باید توجه‌ات را به چیزهای خوب و افراد خوب متمرکز کنی.
سر بسم‌الله اگر خواهی که گردد ظاهرت
چون سنایی اول القاب سین باید نهاد
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی آغاز کارهایت زیبا و درخشان باشد، باید نامی نیکو و با بهترین اوصاف برای خود برگزینی، مانند سنایی که در آغاز شعرش از نام و نام‌گذاری بهره می‌برد.

حاشیه ها

1396/10/10 10:01
مشاهری

گر تو خواهی نفس خود را مستمند خود کنی
در کند عشق «بسم الله» کمین باید نهاد
در مصرع دوم «کمند عشق» درست است.

1399/09/19 10:12
Taji Samii

کاملا درست گفتند،درکند عشق،اشتباه تایپ شده ودرکمندعشق درسته،ازمسئولین سایت درخواست میکن اصلاح کنند