شمارهٔ ۶۳ - فی المرثیه
گر حسین تشنه در راه خدا فانی نبود
کشتی عمرش ز تیغ شمر طوفانی نبود
بهر تسلیم و رضا در کربلا مظلوم شد
ورنه مظلوم غریب آن سان که میدانی نبود
روز عاشورا مگر دست یداللهی نداشت
یا که در سرپنجه اوزور یزدانی نبود؟
از رسول هاشمی ارث شجاعت را نبرد؟
یا که در خیبر گشایی حیدر ثانی نبود؟
کوفیان در کربلا او را مگر نشناختند؟
یا که اندر دست ایشان رسم مهمانی نبود؟
آب گیرم نیست ارث مادرش خیرالنسا
شاه دین بالله مسلمان بود، نصرانی نبود؟
تشنه راس سبط احمد را بریدند از قفا
در زمین کربلا شرط مسلمانی نبود
بود کافی بهر نافق اطهرش پیکان خصم
بهر آن مظلوم جای سنگ پیشانی نبود
داشت بعد ا خود حسین در کبلا گریاوری
از جفای شمر اطفالش بیابانی نبود
چشم زینب بر سنان تا بود بر روی حسین
آگاه از روز سیه با آن پریشانی نبود
همچون زینالعابدین در کوفه و شام خراب
بیکس و مظلومی اندر ملک امکانی نبود
عذرخواهی یزید از اهلبیت مصطفی
در دیار شام از روی پشیمانی نبود
آن لبی کاز رده کرد او را از چوب خیزران
از لبش پیدا مگر آیات قرآنی نبود؟
بهر (صامت) گوهر اشک عزای شاه دین
کمتر از یاقوت سرخ و لعل رمانی نبود
شمارهٔ ۶۲ - خطاب امام(ع) باب عقاب: کجاست راکبت ای مرکب نکوسیماشمارهٔ ۶۴ - و برای او فی المرثیه: فلک امان ز تو و بیحساب کردن تو
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: سید صادق هاشمی
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
گر حسین تشنه در راه خدا فانی نبود
کشتی عمرش ز تیغ شمر طوفانی نبود
هوش مصنوعی: اگر حسین در راه خدا تشنه نمیماند و جان نمیداد، کشتی عمرش با تیغ شمر به طوفانی گرفتار نمیشد.
بهر تسلیم و رضا در کربلا مظلوم شد
ورنه مظلوم غریب آن سان که میدانی نبود
هوش مصنوعی: برای رضایت و تسلیم در کربلا، امام حسین مظلوم واقع شد، وگرنه مظلوم و غریب به آن شکلی که میدانی، وجود نداشت.
روز عاشورا مگر دست یداللهی نداشت
یا که در سرپنجه اوزور یزدانی نبود؟
هوش مصنوعی: در روز عاشورا، آیا قدرت و یاری الهی وجود نداشت یا اینکه اراده و تأثیر خداوند در این واقعه حس نمیشد؟
از رسول هاشمی ارث شجاعت را نبرد؟
یا که در خیبر گشایی حیدر ثانی نبود؟
هوش مصنوعی: آیا زادهی پیامبر هاشمی شجاعت را به ارث نبرده است؟ یا اینکه حیدر ثانی در پیروزی خیبر نقشی نداشته است؟
کوفیان در کربلا او را مگر نشناختند؟
یا که اندر دست ایشان رسم مهمانی نبود؟
هوش مصنوعی: آیا کوفیان در کربلا او را نشناختند؟ یا اینکه در دلشان آداب مهمانی را رعایت نمیکردند؟
آب گیرم نیست ارث مادرش خیرالنسا
شاه دین بالله مسلمان بود، نصرانی نبود؟
هوش مصنوعی: آبگیری نیست، اگرچه مادرش خیرالنسا از خانوادهای بزرگ و صاحبنام بود. او در واقع مسلمان و مومن به دین خدا بود و نصرانی نبود.
تشنه راس سبط احمد را بریدند از قفا
در زمین کربلا شرط مسلمانی نبود
هوش مصنوعی: در کربلا، تشنه زنده یاد سبط پیامبر را از پشت سر به قتل رساندند و هیچ نشانهای از مسلمان بودن در این عمل دیده نمیشود.
بود کافی بهر نافق اطهرش پیکان خصم
بهر آن مظلوم جای سنگ پیشانی نبود
هوش مصنوعی: کافی است که برای دفاع از او، تیرهای دشمن وجود داشته باشد؛ چرا که برای این مظلوم، جایی برای سنگ انداختن به پیشانی او نیست.
داشت بعد ا خود حسین در کبلا گریاوری
از جفای شمر اطفالش بیابانی نبود
هوش مصنوعی: حسین از ظلم و ستم شمر بر کودکانش در کربلا به شدت ناراحت و گریان بود. هیچ کس در بیابان نبود تا به او کمک کند یا همدردی کند.
چشم زینب بر سنان تا بود بر روی حسین
آگاه از روز سیه با آن پریشانی نبود
هوش مصنوعی: چشم زینب تا زمانی که سنان بر روی حسین بود، به او نگاه میکرد و با آن همه آشفتگی، از روزهای سخت و سیاه آگاه بود.
همچون زینالعابدین در کوفه و شام خراب
بیکس و مظلومی اندر ملک امکانی نبود
هوش مصنوعی: در کوفه و شام، مانند زینالعابدین، کسی که به شدت دچار مصیبت و بیکسی شده بود، وجود نداشت. او در شرایطی بسیار سخت و مظلومانه زندگی میکرد که هیچگاه کسی را در اطراف خود نداشت.
عذرخواهی یزید از اهلبیت مصطفی
در دیار شام از روی پشیمانی نبود
هوش مصنوعی: یزید به اهل بیت پیامبر در شام عذرخواهی کرد، اما این عذرخواهی نشانهای از پشیمانی واقعی او نبود.
آن لبی کاز رده کرد او را از چوب خیزران
از لبش پیدا مگر آیات قرآنی نبود؟
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی لب و صورت کسی اشاره دارد که با توجه به لطافت و جذابیتش، مانند چوب خیزران است. از این لب است که نشانههای جذابیت و زینت آشکار میشود و این زیبایی تا حدی است که انسان میتواند آیات زیبای قرآن را در آن ببیند. به عبارت دیگر، زیبایی لب و صورت او به گونهای است که قابل توصیف و قابل تحسین است.
بهر (صامت) گوهر اشک عزای شاه دین
کمتر از یاقوت سرخ و لعل رمانی نبود
هوش مصنوعی: برای بیان غم و اندوه، اشکهایی که به خاطر فقدان شاه دین ریخته میشود، کمتر از ارزش یاقوت سرخ و لعل نیست. اشکها به اندازهی این جواهرات باارزش، مهم و ارزشمند هستند.

صامت بروجردی