گنجور

شمارهٔ ۴۰ - همچنین مرثبه

آب و نان جانند اما این کجا و آن کجا
هر دو یکسانند اما این کجا و آن کجا
قلب امکان احمد ختمی مآب و بو برای اوب
هر دو انسانند اما این کجا و آن کجا
نزد اهل صورت و معنی شه دین بایزید
هر دو سلطانند اما این کجا و آن کجا
در ره جانان نثار جان و بذل سیم و زر
هر دو آسانند اما این کجا و آن کجا
چشم کور و قلب نابینا برای آدمی
هر دو نقصانند اما این کجا و آن کجا
دعوی دینداری و سردادن اندر راه دین
هر دو برهانند اما این کجا و آن کجا
دوست با دشمن ز صبر و طاقت شاه شهید
هر دو حیرانند اما این کجا و آن کجا
در زمین کربلا حر با حسین تشنه لب
هر دو مهمانند اما این کجا و آن کجا
گر رسد بر دین زیبانی یا به دنیا زحمتی
هر دو خسرانند اما این کجا و آن کجا
شاه دین در فکر آب و شمردون در فکر خون
هر دهو عطشانند اما این کجا و آن کجا
آفتاب اندر فلک راس حسین اندر تنور
هر دو تایانند اما این کجا و آن کجا
زینب دلخون و ابن سعد از بهر حسین
هر دو گریانند اما این کجا و ین کجا
از برای ماتم فرزند زهرا عرش و فرش
هر دو لرزانند اما این کجا و آن کجا
حلقه گیسوی اکبر قلب لیلای غریب
هر دو پیچانند اما این کجا و آن کجا
ماه در گردون سر سالار دین اندر تنور
هر دو رخشانند اما این کجا و آن کجا
قلب زینب با خیام عصمت آل رسول
هر دو سوزانند اما این کجا و آن کجا
خنجر شمر و خدنگ آه زینب در کمین
هر دو برانند اما این کجا و آن کجا
درد وداع شام و کوفه بهر سجاد از نظر
هر دو پنهانند اما این کجا و و آن کجا
دعوی اسلام و قتل شاه دین بهریزید
هر دو عصیانند اما این کجا و آن کجا
مهربانی با یتیمان یا به اطفال حسین
هر دو احسانند اما این کجا و آن کجا
بی‌پدر، دنیا و شهر شام بهر عابدین
هر دو زندانند اما این کجا و آن کجا
آب نوح و اشک چشم زینب خونین جگر
هر دو طوفانند اما این کجا و آن کجا
کشتن و مردان به دوران (صامت) از داغ حسین
هر دو درمانند اما این کجا و آن کجا

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: سید صادق هاشمی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آب و نان جانند اما این کجا و آن کجا
هر دو یکسانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: آب و نان essentials زندگی هستند، اما در زندگی معنا و جایگاه متفاوتی دارند. هر دو مهم‌اند، اما نمی‌توان آن‌ها را یکسان در نظر گرفت.
قلب امکان احمد ختمی مآب و بو برای اوب
هر دو انسانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: قلب انسان‌ها و محبت آنها از یک جنس است، اما مقام و منزلت احمد، که خاتم پیامبران است، جایگاهی بس والا و متفاوت دارد.
نزد اهل صورت و معنی شه دین بایزید
هر دو سلطانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: در دنیای عرفان و ادب، عارفان و اهل علم به دو دسته تقسیم می‌شوند: کسانی که تنها به ظاهر و形式 امور توجه دارند و افرادی که به عمق و معنای واقعی آن‌ها می‌نگرند. در اینجا به مقایسه دو شخصیت برجسته، یعنی بایزید بسطامی، به عنوان نمادی از عرفان و معنویت، و کسانی که تنها به جنبه‌های ظاهری دین می‌پردازند، اشاره شده است. در واقع، هر یک از این دو دسته در جایگاه خود با ارزش هستند؛ اما تفاوت عظیمی در نوع و عمق نگاه آن‌ها به دین و حقیقت وجود دارد.
در ره جانان نثار جان و بذل سیم و زر
هر دو آسانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: هدیه دادن جان و بخشیدن پول و ثروت در راه محبوب کار ساده‌ای است، ولی مقایسه بین این دو کاملاً متفاوت است.
چشم کور و قلب نابینا برای آدمی
هر دو نقصانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: چشم غیرقابل دیدن و قلبی که احساس نمی‌کند، هر دو عیب برای انسان به شمار می‌آیند. اما تفاوت این دو عیب بسیار زیاد است و قابل مقایسه نیستند.
دعوی دینداری و سردادن اندر راه دین
هر دو برهانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: ادعای religiosity و پیشبرد آن در مسیر دین هر دو شاهد و دلیل هستند، اما تفاوت زیادی بین این دو وجود دارد.
دوست با دشمن ز صبر و طاقت شاه شهید
هر دو حیرانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: دوستان و دشمنان هر دو در حیرت و شگفتی از صبر و استقامت شاه شهید هستند، اما تفاوت این دو به شدت زیاد است; یکی در مقام محبت و دیگری در مقام دشمنی قرار دارد.
در زمین کربلا حر با حسین تشنه لب
هر دو مهمانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: در زمین کربلا، حر و حسین هر دو در حالت گرسنگی و تشنگی به سر می‌برند و در عین حال در یک مکان مشترک هستند، اما تفاوت‌های زیادی در وضعیت و سرنوشت آنان وجود دارد. حر و حسین هر کدام در مسیرهای متفاوتی قرار دارند و درست است که در یک مکان‌اند، اما شرایط و مقامات آنها بسیار متفاوت است.
گر رسد بر دین زیبانی یا به دنیا زحمتی
هر دو خسرانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: اگر کسی به دارایی زیبایی برسد یا در زندگی دنیوی دچار زحمت و سختی شود، هر دو برای او ضرر محسوب می‌شوند، اما تفاوت این دو وضعیت بسیار زیاد است.
شاه دین در فکر آب و شمردون در فکر خون
هر دهو عطشانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: شاه دین در اندیشه‌ی آب و سرنوشت انسان‌ها و همچنین در اندیشه‌ی خون و نجات جان‌ها هستند. هر دو در جستجوی رفع تشنگی و نیازهای خود هستند، اما فاصله‌ی معناداری بین این دو موضوع وجود دارد.
آفتاب اندر فلک راس حسین اندر تنور
هر دو تایانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: خورشید در آسمان و حسین در تنور هر دو در مکان‌های متفاوتی هستند، اما هر یک در جای خود اهمیت و جایگاه خاصی دارند. وجود هر یک در دنیای خود با دیگری قابل مقایسه نیست.
زینب دلخون و ابن سعد از بهر حسین
هر دو گریانند اما این کجا و ین کجا
هوش مصنوعی: زینب با دلbroken و ابن سعد هر دو برای حسین اشک می‌ریزند، اما این دو احساس و وضعیت آنها به کلی متفاوت است.
از برای ماتم فرزند زهرا عرش و فرش
هر دو لرزانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: برای سوگ و اندوه فرزند حضرت زهرا، هم آسمان و هم زمین در تکاپو و لرزش هستند، ولی این دو عالم به هیچ وجه در یک سطح نیستند و فاصله زیادی با یکدیگر دارند.
حلقه گیسوی اکبر قلب لیلای غریب
هر دو پیچانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: حلقه گیسوی اکبر و قلب لیلای غریب هر دو در هم پیچیده‌اند، اما این دو کاملاً از یکدیگر فاصله دارند و تفاوت‌های زیادی با هم دارند.
ماه در گردون سر سالار دین اندر تنور
هر دو رخشانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: در آسمان، ماه به عنوان یکی از برترین و مهم‌ترین موجودات می‌درخشد، اما در عین حال، آنچه در تنور به عمل می‌آید، می‌تواند با زیبایی‌های آسمانی بسیار متفاوت باشد. این نشان‌دهنده تفاوت‌های عمیق و فاصله‌های زیاد بین دو واقعیت است.
قلب زینب با خیام عصمت آل رسول
هر دو سوزانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: دل زینب و دل خیام هر دو شعله‌ور و پر از درد هستند، اما در اندازۀ عشق و عمق آن‌ها، فاصله‌ای بسیار زیاد وجود دارد.
خنجر شمر و خدنگ آه زینب در کمین
هر دو برانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: خنجر شمر و نیزه زینب، هر دو خطرناک و کشنده‌اند، اما نمی‌توان آنها را با هم مقایسه کرد، زیرا جایگاه و ارزش هر یک متفاوت است.
درد وداع شام و کوفه بهر سجاد از نظر
هر دو پنهانند اما این کجا و و آن کجا
هوش مصنوعی: درد جدایی شام و کوفه برای سجاد از دید هر دو پنهان است، اما این دو مکان چقدر با هم متفاوت‌اند.
دعوی اسلام و قتل شاه دین بهریزید
هر دو عصیانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: ادعای اسلام و کشتن شاه دین هر دو نافرمانی محسوب می‌شوند، اما تفاوت این دو کار بسیار زیاد است.
مهربانی با یتیمان یا به اطفال حسین
هر دو احسانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: مهربانی با یتیمان و کمک به کودکان حسین هر دو عمل نیک و خوبی هستند، اما تفاوت و فاصله زیادی بین این دو وجود دارد.
بی‌پدر، دنیا و شهر شام بهر عابدین
هر دو زندانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: بی‌سرپرست بودن، زندگی در دنیا و شهر شام برای عابدان مانند دو زندان است، اما تفاوت این دو بسیار زیاد است.
آب نوح و اشک چشم زینب خونین جگر
هر دو طوفانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: آب باران نوح و اشک چشم زینب هر دو به نوعی طوفان به حساب می‌آیند، اما تفاوت آن‌ها بسیار بزرگ است؛ یکی نشان‌دهنده‌ی رحمت و نجات است و دیگری نشانه‌ی درد و مصیبت.
کشتن و مردان به دوران (صامت) از داغ حسین
هر دو درمانند اما این کجا و آن کجا
هوش مصنوعی: کشتن و مردن در زمان‌های مختلف نسبت به درد و غم حسین متفاوت است؛ در حالی که هر دو نوع دردی را تولید می‌کنند، اما شدت و بروز آن‌ها قابل مقایسه نیست.