گنجور

شمارهٔ ۲۶ - واقعه زمین کربلا

زمین کربلا ماوای شاه بی‌سراست اینجا
و یا جنات عدن کردگار اکبر است اینجا
چرا آب و هوایش اینقدر غم‌پرور است اینجا
همانا مرقد ریحانه پیغمبر است اینجا
که از عرش خدای لامکان بالاتر است اینجا
اگر فرزند زهرا در زوال ظهر عاشورا
ز تیر و تیغ دشمن گشت بی‌سر یکه و تنها
کنون از اهتمام دوستان در ظاهر معنی
ز جوش کثرت زوار شبها تا سحر برپا
به عرش و فرش غوغا همچو روز محشر است اینجا
اگر در قتلگاه افتاده بود آن روز در میدان
به هنگام شهادت جسم صد چاک حسین عریان
ز تاب آفتاب ار پیکرش چون عود بد سوزان
برای سایبان از نه فلک خیل ملک گریان
کبوتر وار درهم بافته پر در پر است اینجا
فدای همت مردانه انصار و یارانش
فدای عهد پیمان تمام جان نثارانش
که تا روز جزا دارند سر در خط فرمانش
همیشه سر به کف از بهر پاس صحه ایوانش
ز هفتاد و دو تن دایم مهیا لشگر است اینجا
روان قبر نوردیده پیغمبر خاتم(ص)
که بنموده است قامت عرش درتعظیم فرشش خم
نظر کن کز شرف گردید مسجود بنی‌آدم
شده نزد حرم قبر حبیب باوفا محرم
چو دربان شاه بی‌خیل وحشم را بر در است اینجا
شوی داخل چو اندر روضه دلبند پیغمبر
به طور حرمت از پایین پای قبر او بگذر
که از بالای سر هرگز نباشد قدر او کمتر
نما خشنود لیلا را بنه بر خاک پایش سر
که قبر نور چشم شاه بی‌سر اکبر است اینجا
بگو دال زمین قتلگه دادند گر راهت
یقین میدان که کار هر دو عالم شد به دلخواهت
ببر از بهر استشفا از آن تربت به همراهت
گر از معنای ثارالله خواهی سازم آگاهت
که آغشته به خون پاک حی داور است اینجا
جدا از قبر شاه کم‌سپه صحن و سرایی بین
چون باغ خلد طاقی با رواق دلگشایی بین
مثال جنه الفردوس باغ باصفایی بین
ز هیئت در میان روضه‌اش فر خدایی بین
مزار حضرت عباس شبل حیدر است اینجا
نظر کن خیمه‌گاه آل عصمت مانده بی‌صاحب
که گردد روز روشن پیش چشمت تیره‌تر از شب
اگر خواهی بپرسی حال سجاد و تن پرتب
بگیر اذن دخول از دختر شیر خدا زینب
که اذن این مکان با زینب بی‌معجر است اینجا
به سیر حجله‌گاه قاسم پا در حنا بگذر
مبارک باد بر گو دیده را کن ز اشک ماتم تر
مجسم بین نشسته نوعروس نیلگون معجر
ز خون کرده سرانگشتان خود بهر خضاب احمر
پی نظاره اندر انتظار شوهر است اینجا
ز کام خشک شاه کربلا یاد آر و غوغا کن
به احوال حسین اول کنار دیده دریا کن
پس آنگه (صامتا) مانند مجنون رو به صحرا کن
فرات جاری نهر حسینی را تماشا کن
که غلطان روز و شب آبش چو یب کوثر است اینجا

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
منبع اولیه: سید صادق هاشمی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

زمین کربلا ماوای شاه بی‌سراست اینجا
و یا جنات عدن کردگار اکبر است اینجا
هوش مصنوعی: زمین کربلا، سرزمین مقدسی است که محل آرامش و سکونت یک پادشاه بی‌خانمان به شمار می‌آید، و همچنین، بهشت برینی است که خداوند بزرگ آن را خلق کرده است.
چرا آب و هوایش اینقدر غم‌پرور است اینجا
همانا مرقد ریحانه پیغمبر است اینجا
هوش مصنوعی: چرا اینجا اینقدر فضای غمگینی وجود دارد؟ اینجا در واقع آرامگاه ریحانه پیامبر است.
که از عرش خدای لامکان بالاتر است اینجا
هوش مصنوعی: این مکان از هر چیزی که در آسمان‌ها و نزد خداوند است، والاتر و برتر است.
اگر فرزند زهرا در زوال ظهر عاشورا
ز تیر و تیغ دشمن گشت بی‌سر یکه و تنها
هوش مصنوعی: اگر فرزند زهرا در ظهر عاشورا در حالی که دشمن به او حمله کرده بود، بی‌سر و تنها از میان آن همه تیر و شمشیر گذشت،.
کنون از اهتمام دوستان در ظاهر معنی
ز جوش کثرت زوار شبها تا سحر برپا
هوش مصنوعی: هم‌اکنون به خاطر تلاش دوستان، در ظاهر معنای این جوش و خروش زائران را می‌بینیم که شب‌ها تا سحر برپا است.
به عرش و فرش غوغا همچو روز محشر است اینجا
هوش مصنوعی: اینجا مانند روز قیامت، در آسمان و زمین هیاهو و سر و صدا وجود دارد.
اگر در قتلگاه افتاده بود آن روز در میدان
به هنگام شهادت جسم صد چاک حسین عریان
هوش مصنوعی: اگر در روزی که حسین در میدان جنگ به شهادت رسید، به زمین افتاده بود و جسم پاکش با زخم‌ها و چاک‌های فراوان عریان بود، چه حال و روزی را باید متصور شد.
ز تاب آفتاب ار پیکرش چون عود بد سوزان
برای سایبان از نه فلک خیل ملک گریان
هوش مصنوعی: اگر پیکر او مانند عود به خاطر تابش آفتاب بسوزد، برای سایبان و حفاظت از او، از آسمان هفت ملک گریان خواهند شد.
کبوتر وار درهم بافته پر در پر است اینجا
هوش مصنوعی: این مکان پر از هم‌نشینی و نزدیکی افرادی است که به یکدیگر بسیار وابسته‌اند و در کنار هم زندگی می‌کنند.
فدای همت مردانه انصار و یارانش
فدای عهد پیمان تمام جان نثارانش
هوش مصنوعی: به خاطر تلاش‌های شجاعانه انصار و یارانش، و به خاطر وفاداری به عهد و پیمان، جان نثارانش را فدای آنان می‌کنم.
که تا روز جزا دارند سر در خط فرمانش
همیشه سر به کف از بهر پاس صحه ایوانش
هوش مصنوعی: آن‌ها تا روز قیامت همیشه با تواضع و احترام در خدمت او هستند و برای حفظ و پاسداری از مقام و جایگاهش، سر به زیر دارند.
ز هفتاد و دو تن دایم مهیا لشگر است اینجا
هوش مصنوعی: اینجا همواره آماده‌باش برای جنگ با هفتاد و دو نفر وجود دارد.
روان قبر نوردیده پیغمبر خاتم(ص)
که بنموده است قامت عرش درتعظیم فرشش خم
هوش مصنوعی: روح پیامبر خاتم (ص) که در قبر آرامیده، همچون عرش در حال احترام و تعظیم، در برابر سجده‌گاه او خم شده است.
نظر کن کز شرف گردید مسجود بنی‌آدم
شده نزد حرم قبر حبیب باوفا محرم
هوش مصنوعی: به نظر بیاور که انسانیت چه مقام بلندی دارد، به طوری که انسان به عنوان مخلوق برتر، در کنار قبر دوست وفادارش به مقام رفیع محسود و محترم است.
چو دربان شاه بی‌خیل وحشم را بر در است اینجا
هوش مصنوعی: مانند دربان شاه که بدون هیچ همراهی بر دروازه ایستاده است، اینجا هم تنها و بدون یاری حضور دارم.
شوی داخل چو اندر روضه دلبند پیغمبر
به طور حرمت از پایین پای قبر او بگذر
هوش مصنوعی: وقتی وارد باغ می‌شوی که محبوب پیامبر در آن است، با احترام از کنار پای قبر او عبور کن.
که از بالای سر هرگز نباشد قدر او کمتر
نما خشنود لیلا را بنه بر خاک پایش سر
هوش مصنوعی: از بالای سر هیچگاه ارزش او کمتر نخواهد بود، لیلا را خوشنود کن و سر را بر خاک پایش بگذار.
که قبر نور چشم شاه بی‌سر اکبر است اینجا
هوش مصنوعی: اینجا محل قبر شاه اکبر است که روشنی چشمانش بود و حالا بی‌سر شده است.
بگو دال زمین قتلگه دادند گر راهت
یقین میدان که کار هر دو عالم شد به دلخواهت
هوش مصنوعی: بگو که دلت را مطمئن کن، زمین را به جایی برای اندیشه و انتخاب خود تبدیل کرده‌اند. اگر مطمئن هستی که راه کارها و رویدادها به سوی خواسته‌ات است، بدان که همه چیز به خواستت انجام شده است.
ببر از بهر استشفا از آن تربت به همراهت
گر از معنای ثارالله خواهی سازم آگاهت
هوش مصنوعی: به دنبال درمان و شفا برو و این تربت (مزار) را با خود ببر. اگر بخواهی مفهوم واقعی ثارالله را بفهمی، می‌توانم تو را آگاه کنم.
که آغشته به خون پاک حی داور است اینجا
هوش مصنوعی: این محل پر از نشانه‌ها و اثرات خون پاک و معنوی است، که代表 عدالت و حقیقت است.
جدا از قبر شاه کم‌سپه صحن و سرایی بین
چون باغ خلد طاقی با رواق دلگشایی بین
هوش مصنوعی: مکانی را ببین که به دور از قبر شاه کم‌سپه قرار دارد، با حیاط و سرای زیبایی که شبیه به باغ بهشتی است و فضایی دلپذیر دارد.
مثال جنه الفردوس باغ باصفایی بین
ز هیئت در میان روضه‌اش فر خدایی بین
هوش مصنوعی: باغی زیبا و دل‌انگیز مانند بهشت، که در میان آن، شکوه و زیبایی خدایی به چشم می‌خورد.
مزار حضرت عباس شبل حیدر است اینجا
هوش مصنوعی: این مکان، آرامگاه حضرت عباس، فرزند امام علی (ع) است.
نظر کن خیمه‌گاه آل عصمت مانده بی‌صاحب
که گردد روز روشن پیش چشمت تیره‌تر از شب
هوش مصنوعی: به دور از صاحب خود، خیمه‌گاه آل عصمت در روز روشن نشانه‌ای از تاریکی و غم دارد که حتی از شب هم ناامیدکننده‌تر است.
اگر خواهی بپرسی حال سجاد و تن پرتب
بگیر اذن دخول از دختر شیر خدا زینب
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی از حال سجاد مطلع شوی و بی‌تابی او را درک کنی، باید اجازه بگیری از دختر زینب که دختر شیر خداست.
که اذن این مکان با زینب بی‌معجر است اینجا
هوش مصنوعی: اجازه و حق ورود به این مکان به زینب داده شده است و در اینجا او بدون حجاب حضور دارد.
به سیر حجله‌گاه قاسم پا در حنا بگذر
مبارک باد بر گو دیده را کن ز اشک ماتم تر
هوش مصنوعی: به باغ قاسم قدم بگذار، و از حسن و زیبایی این مکان لذت ببر. برایت آرزوی شادی دارم و چشمانت را از اشک ماتم پاک کن.
مجسم بین نشسته نوعروس نیلگون معجر
ز خون کرده سرانگشتان خود بهر خضاب احمر
هوش مصنوعی: در اینجا از نوعروس زیبا و خوش‌رنگی صحبت می‌شود که در حال آماده شدن برای جشن عروسی است. او با دقت و هنر، سرانگشتانش را به رنگ قرمز آراسته است، که نشان از زیبایی و جذابیت او دارد. نمای او چشم‌نواز و دلربا است و با ناز و لطافت خاصی در جمع حاضرین نشسته است.
پی نظاره اندر انتظار شوهر است اینجا
هوش مصنوعی: این‌جا زنی در انتظار شوهرش نشسته و به او نگاه می‌کند.
ز کام خشک شاه کربلا یاد آر و غوغا کن
به احوال حسین اول کنار دیده دریا کن
هوش مصنوعی: به یاد خشکی لب‌ها و درد و رنج‌های امام حسین در کربلا باش و با یادآوری آن، شور و هیجان به وجود آور. اول از تماشای آب دریا، گریه‌ات را آغاز کن و احساسات عمیق خود را بروز ده.
پس آنگه (صامتا) مانند مجنون رو به صحرا کن
فرات جاری نهر حسینی را تماشا کن
هوش مصنوعی: سپس به آرامی مانند مجنون، به سوی دشت برو و جریان نهر حسینی را تماشا کن.
که غلطان روز و شب آبش چو یب کوثر است اینجا
هوش مصنوعی: در اینجا به توصیف جریانی از آب پرداخته شده که در طول روز و شب به طور مداوم در حال جاری شدن است و شفاف و زلال مانند آبی بهشتی است.