گنجور

شمارهٔ ۲۵ - واقعه یازدهم عاشوراء

چرا بیرون نیامد ماه از پشت حجاب امشب
ندارد عزم رفتن سوی خرگه آفتاب امشب
زمین ز آسمان افتاده‌ اندر اضطراب امشب
رسد از کربلا بر گوش صوت بوتراب امشب
همانا می‌رود در کوفه زینب بی‌نقاب امشب
نشسته سر به زانو حضرت زهرا لب کوثر
فشاند اشک ماتم هر زمان از دیده پیغمبر
نهاده سبحه طاعت ز کف کروبیان یکسر
مگر شمر لعین برده سر بی‌چادر و معجر
حریم آل احمد را سوی بزم شراب امشب
چه خصمی داشت یا رب با حسین تشنه‌ تب دوران
که کرد او را قتیل تیغ عدوان با لب عطشان
زنان و دخترانش شد به شام کوفه سرگردان
چرا ابن‌زیاد ای دل نگردد خرم و خندان
که از قتل حسین تشنه‌لب شد کامیاب امشب
چو بهره کوفه رفتن کرد زینب جای در محمل
روان شد کاروان اشک پیشاپیش از آن منزل
به خود گفتا فراق آسان ولیکن زندگی مشگل
سکینه هر زمان می‌گفت با آه و فغان کای دل
دریغا شمر نگذارد مرا در نزد باب امشب
تن فرزند زهرا بی‌کفن در عرصه میدان
سر چون ماه تابانش به نوک نیزه عداوان
چو شد اندر تنور آن سرز جو کوفیان پنهان
ملایک جمله نالیدند نزد قادر سبحان
که اندر خانه خولی نهان شد ماهتاب امشب
سکینه خورد چون سیلی ز دشت شمر بداختر
دل افلاک خون گردید و شد بیرون ز چشم تر
سبب جستند خیل قدس نزد خالق اکبر
که یارب این تزلزل چیست برپا شد مگر محشر
ندا آمد ده طفل حسین به بصیر و تاب امشب
زمین کوفه را یکسو پر از شور و نوا بینم
فغان کودکان را رفته تا عرش خدا بینم
ز یک جا ساربان را در زمین کربلا بینم
جدا دست حسین تشنه لب را از دو جا بینم
عجب نبود اگر کون و مکان گردد خراب امشب
در این ماتم نه تنها فرش و عرش کبریا گرید
جناب مصطفی(ص) با انبیا و اولیا گرید
رقیه فاطمه کلثوم با زین العبا گرید
جوان و پیر و مرد و زن از این غم برملا گرید
بپا کرده است (صامت) شورش یوم‌الحساب امشب

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
منبع اولیه: سید صادق هاشمی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چرا بیرون نیامد ماه از پشت حجاب امشب
ندارد عزم رفتن سوی خرگه آفتاب امشب
هوش مصنوعی: شب به طرز خاصی تاریک و دلگیر است و ماه که معمولاً می‌درخشد، این بار از پشت ابرها و حجاب‌ها بیرون نیامده است. به نظر می‌رسد که شب فراموش کرده است که به سمت روشنایی و گرمای خورشید برود و همچنان در همین حال و هوا باقی مانده است.
زمین ز آسمان افتاده‌ اندر اضطراب امشب
رسد از کربلا بر گوش صوت بوتراب امشب
هوش مصنوعی: امشب زمین به خاطر آسمان در نگرانی و پـرسش است و از کربلا صدای بوتراب (شهادت و اندوه) به گوش می‌رسد.
همانا می‌رود در کوفه زینب بی‌نقاب امشب
هوش مصنوعی: امشب زینب بدون پوشش به سمت کوفه می‌رود.
نشسته سر به زانو حضرت زهرا لب کوثر
فشاند اشک ماتم هر زمان از دیده پیغمبر
هوش مصنوعی: حضرت زهرا در کنار حوض کوثر نشسته و هر لحظه از چشم‌های پیامبر اشک ماتم بریزند.
نهاده سبحه طاعت ز کف کروبیان یکسر
مگر شمر لعین برده سر بی‌چادر و معجر
هوش مصنوعی: این بیت به وضعیتی اشاره دارد که گروهی از ملائک (کروبیان) در حال عبادت و بندگی خدا هستند و در حال سجده و دعا هستند، اما شخصی مثل شمر، که او را به عنوان یک فرد بد و لعین معرفی می‌کند، با بی‌احترامی و نداشتن حجاب از کنار آنها عبور می‌کند. این تصویر نشان‌دهنده تضاد میان پاکی و ناپاکی، بندگی و معصیت است.
حریم آل احمد را سوی بزم شراب امشب
هوش مصنوعی: امشب باید به مراسم شراب‌نوشی برویم، جایی که حریم و مقام خاندان پیامبر گرامی اسلام محفوظ است.
چه خصمی داشت یا رب با حسین تشنه‌ تب دوران
که کرد او را قتیل تیغ عدوان با لب عطشان
هوش مصنوعی: چرا خداوند با حسین، که در دوران تشنگی به سر می‌برد، دشمنی کرد و او را گرفتار شمشیر ظالمین و با لب تشنه کشته شد؟
زنان و دخترانش شد به شام کوفه سرگردان
چرا ابن‌زیاد ای دل نگردد خرم و خندان
هوش مصنوعی: زنان و دخترانش در شهرهای شام و کوفه سرگردان شده‌اند. چرا ابن‌زیاد با وجود این وضعیت، خوشحال و خندان است؟
که از قتل حسین تشنه‌لب شد کامیاب امشب
هوش مصنوعی: امشب کسی که از ماجرای قتل حسین به عطش و سیری نرسید، به هدفش دست یافته است.
چو بهره کوفه رفتن کرد زینب جای در محمل
روان شد کاروان اشک پیشاپیش از آن منزل
هوش مصنوعی: وقتی که زینب عزم سفر به کوفه کرد، به آرامی در محمل نشست و کاروان اشک از قبل از آن مکان به راه افتاد.
به خود گفتا فراق آسان ولیکن زندگی مشگل
سکینه هر زمان می‌گفت با آه و فغان کای دل
هوش مصنوعی: به خود گفت جدایی راحت است، اما زندگی همیشه دشوار است. سکینه همواره با آه و ناله می‌گفت، ای دل.
دریغا شمر نگذارد مرا در نزد باب امشب
هوش مصنوعی: ای کاش شمر اجازه ندهد تا امشب نزد باب بروم.
تن فرزند زهرا بی‌کفن در عرصه میدان
سر چون ماه تابانش به نوک نیزه عداوان
هوش مصنوعی: فرزند حضرت زهرا بدون کفن در میدان جنگ قرار دارد و سرش که مانند ماه می‌درخشد، بر سر نیزه‌های دشمنان است.
چو شد اندر تنور آن سرز جو کوفیان پنهان
ملایک جمله نالیدند نزد قادر سبحان
هوش مصنوعی: زمانی که آن سرز (سران) کوفیان در تنور (آتش) قرار گرفتند، همۀ ملایکه (فرشتگان) به خاطر این عمل شنیع به گریه و ناله درآمدند و نزد خداوند قادر و بلندمرتبه شکایت کردند.
که اندر خانه خولی نهان شد ماهتاب امشب
هوش مصنوعی: امشب ماهتاب در خانه خولی پنهان شده است.
سکینه خورد چون سیلی ز دشت شمر بداختر
دل افلاک خون گردید و شد بیرون ز چشم تر
هوش مصنوعی: سکینه مانند سیلی هولناک از دشت شمر به وجود آمد و دل آسمان را پر از خون کرد و اشک‌هایش به بیرون آمد.
سبب جستند خیل قدس نزد خالق اکبر
که یارب این تزلزل چیست برپا شد مگر محشر
هوش مصنوعی: جمعی از فرشتگان در پیشگاه خدای بزرگ از او می‌پرسند که چرا این ناآرامی و تزلزل به وجود آمده است، آیا دنیا به سببی در حال قیامت و محشر است؟
ندا آمد ده طفل حسین به بصیر و تاب امشب
هوش مصنوعی: صدا آمد که ده کودک حسین به درازا و درخشش شب آمده‌اند.
زمین کوفه را یکسو پر از شور و نوا بینم
فغان کودکان را رفته تا عرش خدا بینم
هوش مصنوعی: در زمین کوفه، شور و شوقی را می‌بینم که همه جا را پر کرده است. صدای ناله و فریاد کودکان به آسمان می‌رود و به عرش خدا می‌رسد.
ز یک جا ساربان را در زمین کربلا بینم
جدا دست حسین تشنه لب را از دو جا بینم
هوش مصنوعی: در دشت کربلا، من ساربان را می‌بینم که دست حسین، تشنه و بی‌یار، از دو سو جدا شده است.
عجب نبود اگر کون و مکان گردد خراب امشب
هوش مصنوعی: اگر امشب همه چیز به هم بریزد و ویران شود، جای تعجبی نیست.
در این ماتم نه تنها فرش و عرش کبریا گرید
جناب مصطفی(ص) با انبیا و اولیا گرید
هوش مصنوعی: در این سوگ بزرگ، نه تنها زمین و آسمان به خاطر پیامبر بزرگ اسلام گریه می‌کنند، بلکه تمام پیامبران و اولیای خدا نیز در غم او اشک می‌ریزند.
رقیه فاطمه کلثوم با زین العبا گرید
جوان و پیر و مرد و زن از این غم برملا گرید
هوش مصنوعی: رقیه، فاطمه و کلثوم به همراه زینب، سبب گریه و اندوه است. همه، از جوان و پیر تا مرد و زن، به خاطر این غم آشکارا اشک می‌ریزند.
بپا کرده است (صامت) شورش یوم‌الحساب امشب
هوش مصنوعی: امشب صدای بلندی از حساب و کتاب به گوش می‌رسد که نشان‌دهنده قیامت و روز رسیدگی است.