گنجور

۶۳۵- امیر شیخ نظام الدین احمد المشهور به سهیلی

از نژاد اتراک است و از غایت دقت طبع و صفای ادراک الحق آن قوم را به یمن طلوع آن اختر افق احتشام سرخ رویی تمام حاصل است . مصرع : « چنین دهد اثر آری طلوع چون چون تو سهیل .» ( و هر در شاهوار که آن خلاصه روزگار ببرکت طبع سهیل آثار ) از معدن یمن خاطر بر سر بازار اظهار آورده چون عقیق یمانی آبدار است و همچون لعل بدخشانی نامدار، در تذکره الشعراء مذکور است که منشاء تخلصش آنکه ویرا خلوص اعتقادی نسبت بشیخ آذری بوده از خدمتش دریوزه ی تخلصی میکند بنابر التماس او شیخ تفأل بکتابی که در نظر داشته کرده آنرا میگشاید در سطر اول لفظ سهیل برآمده لاجرم بدین تخلص مسمی گردیده .

مولانا حسین واعظ علیه الرحمه و الغفران انوار سهیلی را باسم آن امیر کبیر مرقوم ارقام بلاغتا انجام گردانیده همانا ایشانرا، دو دیوانست یکی ترکی و یکی فارسی، این چند بیت از دیوان فارسی ایشان ثبت افتاد :

بشام غم چو من دردی کشی کاندر شراب افتد
از آن کمتر که تا روز جزامست و خراب افتد
بروز غم کسی جز سایه من نیست یار من
ولی او هم ندارد طاقت شبهای تار من

گویند که این مطلع را گفته و بر حریف ظریفی میخواند :

شب غم دیو باد آهم از جا برد گردون را
فرو برد اژدهای سیل اشکم ربع مسکون را

گفت : میر! شعر میگویی یا آدم میترسانی؟!

آخر در شهور سنه ثمان و عشر و تسعمایه کوکب عمرش بمغرب فنا شتافت .

اطلاعات

قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

از نژاد اتراک است و از غایت دقت طبع و صفای ادراک الحق آن قوم را به یمن طلوع آن اختر افق احتشام سرخ رویی تمام حاصل است . مصرع : « چنین دهد اثر آری طلوع چون چون تو سهیل .» ( و هر در شاهوار که آن خلاصه روزگار ببرکت طبع سهیل آثار ) از معدن یمن خاطر بر سر بازار اظهار آورده چون عقیق یمانی آبدار است و همچون لعل بدخشانی نامدار، در تذکره الشعراء مذکور است که منشاء تخلصش آنکه ویرا خلوص اعتقادی نسبت بشیخ آذری بوده از خدمتش دریوزه ی تخلصی میکند بنابر التماس او شیخ تفأل بکتابی که در نظر داشته کرده آنرا میگشاید در سطر اول لفظ سهیل برآمده لاجرم بدین تخلص مسمی گردیده .
هوش مصنوعی: این شخص از نژاد ترک‌هاست و با دقت و هوش خاص خود، ویژگی‌های بومی آن قوم را که از خورشید سرخ‌رنگ افق ناشی می‌شود، به خوبی درک کرده است. به عنوان نمونه، در شعرش به اثر طلوع ستاره‌ای به نام «سهیل» اشاره کرده است. همچنین، او خود را با ویژگی‌های سنگ‌های قیمتی یمن و بدخشان مانند عقیق و لعل مقایسه کرده است. در تاریخ شعراء ذکر شده که نام مستعار او به دلیل تمایل و اعتقاد خالصش به شیخ آذری بوده است. او از شیخ درخواست کرد که با توجه به کتابی که در نظر داشتند، طالع‌نمایی کنند و در ابتدای کتاب نام «سهیل» آمده که باعث شده او به این نام شهرت پیدا کند.
مولانا حسین واعظ علیه الرحمه و الغفران انوار سهیلی را باسم آن امیر کبیر مرقوم ارقام بلاغتا انجام گردانیده همانا ایشانرا، دو دیوانست یکی ترکی و یکی فارسی، این چند بیت از دیوان فارسی ایشان ثبت افتاد :
هوش مصنوعی: مولانا حسین واعظ رحمه الله، آثار خود را با نام امیر کبیر به نگارش درآورده است. ایشان دو دیوان دارند؛ یکی به زبان ترکی و دیگری به زبان فارسی. در اینجا چند بیت از دیوان فارسی ایشان ذکر شده است:
بشام غم چو من دردی کشی کاندر شراب افتد
از آن کمتر که تا روز جزامست و خراب افتد
هوش مصنوعی: اگر شب را با غم و اندوه بگذرانی و درد و رنج را بچشی، بدان که شراب در این درد کمتر از آن است که در روزی که دچارش شوی و به نابودی برسی.
بروز غم کسی جز سایه من نیست یار من
ولی او هم ندارد طاقت شبهای تار من
هوش مصنوعی: غم کسی جز من وجود ندارد، یار من نیز هست، اما او هم نمی‌تواند شب‌های تار و سخت من را تحمل کند.
شب غم دیو باد آهم از جا برد گردون را
فرو برد اژدهای سیل اشکم ربع مسکون را
هوش مصنوعی: در شب غم، وزش باد باعث شد که آه من به آسمان برود. گردون (آسمان) را دچار تغییر کرد و اژدهای سیل، اشک‌های من را به راه انداخت و ربع مسکون (زمین) را تحت تأثیر قرار داد.
گفت : میر! شعر میگویی یا آدم میترسانی؟!
هوش مصنوعی: گفت: آقا! آیا تو شعر می‌سرائی یا فقط مردم را می‌ترسانی؟!
آخر در شهور سنه ثمان و عشر و تسعمایه کوکب عمرش بمغرب فنا شتافت .
هوش مصنوعی: سرانجام در ماه‌های سال ۹۱۸ هجری، ستاره عمر او در سرزمین فانی، غروب کرد.