گنجور

بخش ۲۸ - در دیر راهب

به نزد بحر دیری دید مینا
کشیشی پیر چون کیوان در آنجا
شد آن خورشید رخ در دیر کیوان
ازو پرسید حال چرخ گردان
جوابش و داد و گفت احوال گردون
نداند کس به جز دانای بی‌چون
اگر خواهی خلاص از موج دریا
چو ما باید کناری جستن از ما
گهر جویی، بیا در ما سفر کن
امان خواهی، ز بحر ما حذر کن
دگر پرسید: «ای پیر خردمند
مرا اندر تجارت ده یکی پند
بگو تا مایه خود زین بضاعت
چه سازم در جهان» گفتا: «قناعت
قناعت کن کز آن با بست شد باز
که کرد اندر هوای آز پرواز
از آن سلطان مرغان گشت عنفا
که در قاف قناعت کرد ماوا
طلب کن عین عزت را از آن قاف
که هست این عین را منبع بر آن قاف
تو وقتی سر عنقا را بدانی
که عنقا را به کلی باز خوانی»
سیم نوبت سرشک از دیده بارید
چو گردون از غم گردون بنالید
که: «مهر آسمان با ما به کین است
فلک دایم به قصدم در کمین است
جهان را حوادث می‌گشاید
فلک نقش مخالف می‌نماید»
ملک را در دو بیت آن پیر بخرد
جواب خوب موزون داد و تن زد:

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ساوه‌سرا

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

به نزد بحر دیری دید مینا
کشیشی پیر چون کیوان در آنجا
هوش مصنوعی: در نزد دریا، مردی مسن همچون کیوان (ستاره) را دیدم که به مینا (پرنده‌ای رنگین) می‌نگریست.
شد آن خورشید رخ در دیر کیوان
ازو پرسید حال چرخ گردان
هوش مصنوعی: خورشید درخشان که در دیر کیوان نمایان شده، از آن می‌پرسد که حال و روز چرخ گردان چگونه است.
جوابش و داد و گفت احوال گردون
نداند کس به جز دانای بی‌چون
هوش مصنوعی: او به پرسش او پاسخ داد و گفت که هیچ‌کس جز آن دانشمند بی‌نظیر از حال دنیا باخبر نیست.
اگر خواهی خلاص از موج دریا
چو ما باید کناری جستن از ما
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی از مشکلات و چالش‌های زندگی خلاص شوی، مانند ما، باید از مسایل و افراد مرتبط فاصله بگیری.
گهر جویی، بیا در ما سفر کن
امان خواهی، ز بحر ما حذر کن
هوش مصنوعی: اگر به دنبال دانشی با ارزش هستی، پس به درون ما بیا و از ما بهره‌مند شو. اما اگر از خطرات و مشکلات می‌ترسی، بهتر است از دمنوش‌های ما دوری کنی.
دگر پرسید: «ای پیر خردمند
مرا اندر تجارت ده یکی پند
هوش مصنوعی: شخصی از یک مرد فرزانه درخواست کرد که در زمینه تجارت به او نصیحتی بدهد.
بگو تا مایه خود زین بضاعت
چه سازم در جهان» گفتا: «قناعت
هوش مصنوعی: بگو تا چه کاری از داشته‌هایم در این دنیا انجام دهم. پاسخ داد: «قناعت.»
قناعت کن کز آن با بست شد باز
که کرد اندر هوای آز پرواز
هوش مصنوعی: قناعت و رضایت را پیشه کن، زیرا کسی که به دنبال خواسته‌های بی‌پایان و نامحدود است، به شوق و آرزوهایش دست نخواهد یافت و ممکن است در مسیر این خواسته‌ها دچار مشکلات شود.
از آن سلطان مرغان گشت عنفا
که در قاف قناعت کرد ماوا
هوش مصنوعی: از آن شاه پرندگان، زندگی به تنگنا افتاد که در سرزمین قناعت، جا و مکان گرفت.
طلب کن عین عزت را از آن قاف
که هست این عین را منبع بر آن قاف
هوش مصنوعی: عزت و افتخار واقعی را از منبعی جستجو کن که خود آن منبع، منشأ تمامی عزت‌ها و مقام‌هاست.
تو وقتی سر عنقا را بدانی
که عنقا را به کلی باز خوانی»
هوش مصنوعی: وقتی که به درستی بفهمی و بشناسی یک موضوع عمیق و خاص، می‌توانی به درک کلی آن موضوع دست یابی.
سیم نوبت سرشک از دیده بارید
چو گردون از غم گردون بنالید
هوش مصنوعی: چشم‌هایم از گریه مانند نقره می‌بارند، مانند آسمان که از غم، به زاری پرداخته است.
که: «مهر آسمان با ما به کین است
فلک دایم به قصدم در کمین است
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر بیان می‌کند که جهان و زمان به او توجه ندارند و به گونه‌ای دشمنی با او دارند. او احساس می‌کند که شرایط زندگی همیشه در حال کمین کردن و ایجاد مشکلات برای او هستند. به عبارت دیگر، به نظر می‌رسد که سرنوشت و حوادث زندگی با او سر سازگاری ندارند و همواره در پی آنند که به او آسیب برسانند.
جهان را حوادث می‌گشاید
فلک نقش مخالف می‌نماید»
هوش مصنوعی: دنیا پر از رویدادها و اتفاقات است که سرنوشت آن را رقم می‌زند و گاهی اوقات، زمان تغییراتی ناخواسته به وجود می‌آورد.
ملک را در دو بیت آن پیر بخرد
جواب خوب موزون داد و تن زد:
هوش مصنوعی: پادشاه در ابیاتش با کلامی سنجیده و زیبا به آن پیر حکیم پاسخ داد و از آن پاسخ دلنشین و موزون بهره‌مند شد.