گنجور

شمارهٔ ۳۲ - معما در وصف خورشید و مدح

چیست آن لعبت که دهر از منظرش زیور گرفته؟
گرچه برقع از سه نیلی پرده بر منظر گرفته
روز چون آئینه صیقل داده روی خویشتن را
شب زعکس آن فروغ آئینه دیگر گرفته
گه نظیرش گشته از کتف پیمبر آشکارا
گه طریق رجعت از ایمای پیغمبر گرفته
گاه دیدن بسکه آب از دیده می بارد لقایش
آستین نظارگان وی به چشم تر گرفته
پنجه ی موسای عمران از ضیایش زیب جسته
محفل عیسای مریم از فروغش فر گرفته
این شکوه و قدرو رفعت وین فروغ و فر و زیور
زآفتاب چتر شاهنشاه مهر افسر گرفته
خسرو گیتی ستان فتحعلی شه آن که از وی
زال گیتی نوبت عهد شباب از سر گرفته
فلک گردون و زمین از عزم و از حلم وی اینک
بر خلاف هم یکی جنبش یکی لنگر گرفته
آهنین گرزش به هر ضربت بسی لشکر شکسته
آتشین رمحش به هر جنبش یکی کشور گرفته
هر که پران ناوکش در روز هیجا دید گفتا:
در هوای رزمگه سیمرغ نصرت پر گرفته
خصم او هر گه ز شش سو راه بر خود بسته دیده
از خدنگ شه سوی ملک عدم ره بر گرفته

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن (رمل مثمن سالم)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چیست آن لعبت که دهر از منظرش زیور گرفته؟
گرچه برقع از سه نیلی پرده بر منظر گرفته
هوش مصنوعی: زنی که در زیبایی‌اش زمانه زینت گرفته، چه چیزی است که حتی با پوشش نیلی‌رنگش، زیبایی‌اش پنهان نشود؟
روز چون آئینه صیقل داده روی خویشتن را
شب زعکس آن فروغ آئینه دیگر گرفته
هوش مصنوعی: روز مانند آینه‌ای است که بر ظاهر خود جلا داده و شب، از عکس همان آینه نور دیگری گرفته است.
گه نظیرش گشته از کتف پیمبر آشکارا
گه طریق رجعت از ایمای پیغمبر گرفته
هوش مصنوعی: گاهی اوقات نظیر او (شخصی) به وضوح از جانب پیامبر به جهان معرفی شده است و گاهی دیگر، روش بازگشت او از اشاره‌ای که پیامبر داشته، الهام گرفته شده است.
گاه دیدن بسکه آب از دیده می بارد لقایش
آستین نظارگان وی به چشم تر گرفته
هوش مصنوعی: گاهی اوقات آن‌قدر اشک از چشمانم می‌ریزد که دستم را به یاد او با چشم‌های خیس می‌زنم.
پنجه ی موسای عمران از ضیایش زیب جسته
محفل عیسای مریم از فروغش فر گرفته
هوش مصنوعی: پنجه‌ی موسی که فرزند عمران بود، از نور و زیبایی‌اش قدرت و جذابیت پیدا کرده است، و محفل عیسی که مادرش مریم است، نیز از درخشندگی او نور گرفته و سرشار از جذابیت شده است.
این شکوه و قدرو رفعت وین فروغ و فر و زیور
زآفتاب چتر شاهنشاه مهر افسر گرفته
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف زیبایی و عظمت خورشید و تأثیری که بر جهان دارد می‌پردازد. به نوعی بیانگر این است که نور و شکوه او مانند تاجی است که بر سر پادشاهی نشسته و جلوه‌ای خاص به دنیا بخشیده است.
خسرو گیتی ستان فتحعلی شه آن که از وی
زال گیتی نوبت عهد شباب از سر گرفته
هوش مصنوعی: شاه فتحعلی، ruler of the world، کسی است که زال، در دوره جوانی خود، از او الگو گرفته و به دوران جوانی خود بازگشته است.
فلک گردون و زمین از عزم و از حلم وی اینک
بر خلاف هم یکی جنبش یکی لنگر گرفته
هوش مصنوعی: آسمان و زمین به خاطر اراده و صبر او، اکنون برخلاف هم عمل می‌کنند؛ یکی در حرکت است و دیگری ایستاده و ساکن شده است.
آهنین گرزش به هر ضربت بسی لشکر شکسته
آتشین رمحش به هر جنبش یکی کشور گرفته
هوش مصنوعی: با هر ضربه‌ی او، لشکریان زیادی به زمین می‌افتند و نیزه‌اش با هر حرکتش، می‌تواند کشوری را تسخیر کند.
هر که پران ناوکش در روز هیجا دید گفتا:
در هوای رزمگه سیمرغ نصرت پر گرفته
هوش مصنوعی: هر کسی که تیرکالای پران را در روز نبرد دید، گفت: در فضای میدان جنگ، سیمرغ پیروزی پر از پرواز دارد.
خصم او هر گه ز شش سو راه بر خود بسته دیده
از خدنگ شه سوی ملک عدم ره بر گرفته
هوش مصنوعی: دشمن او هر زمان از تمامی جهات، راهی بر خود نمی‌بیند و به خاطر تیرهای شاه، به سوی سرزمین عدم و نیستی مسیری را انتخاب کرده است.