گنجور

شمارهٔ ۴۲

روز آن را که سیه گشت ز چشم سیهت
روشنی نیست جز از پرتو روی چو مهت
ز یکی جان بستاند به یکی جان بخشد
جان من این چه اثرهاست که دارد نگهت؟
عجبی نیست اگر صید حرم را ز حرم
به سوی دامگه آرد هوس دامگهت
ز تو داد دل ما را بستاند روزی
آنکه کرده است به ملک دل ما پادشهت
کوش تا شهر دل آباد کنی ای شه حسن
پیشتر ز آنکه نهد رو به هزیمت سپهت
نه به رحم است که بر باد ندادی خاکم
ز آن ندادی که مبادا بنشیند به رهت
گشت مرحوم ز سنگ ستمت چون زنخست
ریخت بال و پرم از حسرت طرف کلهت
دور از او زیستی و هر چه به پاداش (سحاب)
هجر او با تو کند نیست فزون از گنهت

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

روز آن را که سیه گشت ز چشم سیهت
روشنی نیست جز از پرتو روی چو مهت
هوش مصنوعی: روزهایی که به خاطر غم و اندوه چشمانت تاریک می‌شوند، هیچ نوری وجود ندارد جز از تابش چهره‌ات که مانند ماه می‌درخشد.
ز یکی جان بستاند به یکی جان بخشد
جان من این چه اثرهاست که دارد نگهت؟
هوش مصنوعی: تو با یک نگاه خود می‌توانی زندگی کسی را بگیری و به کسی دیگر زندگی ببخشی. این چه تاثیری است که دیدن تو بر روح من دارد؟
عجبی نیست اگر صید حرم را ز حرم
به سوی دامگه آرد هوس دامگهت
هوش مصنوعی: جالب نیست اگر کسی که در حرم امن به دام می‌افتد، به سمت دامگاهی که می‌خواهی او را به آنجا بکشی، بکشد.
ز تو داد دل ما را بستاند روزی
آنکه کرده است به ملک دل ما پادشهت
هوش مصنوعی: دل ما را از تو گرفتند و روزی این کار را می‌کند که تو را پادشاه دل ما قرار داده است.
کوش تا شهر دل آباد کنی ای شه حسن
پیشتر ز آنکه نهد رو به هزیمت سپهت
هوش مصنوعی: تلاش کن که قلبت را سرشار از شادی و زیبایی کنی، ای پادشاه زیبا، پیش از آنکه سپاه‌ات به عقب‌نشینی مجبور شود.
نه به رحم است که بر باد ندادی خاکم
ز آن ندادی که مبادا بنشیند به رهت
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که اگر نمی‌خواهی کسی به تو ضرر بزند و بر تو تسلط پیدا کند، باید از او میانه‌روی کنی و از او فاصله بگیری. در واقع، شاعر به این نکته اشاره می‌کند که گذشته و خاطرات را نباید بی‌جا و بی‌ملاحظه رها کرد، زیرا ممکن است در آینده برایمان مشکل‌ساز شوند.
گشت مرحوم ز سنگ ستمت چون زنخست
ریخت بال و پرم از حسرت طرف کلهت
هوش مصنوعی: گشتن به معنای گردش و تغییر وضعیت است. در اینجا، به نظر می‌رسد که شخصی به خاطر زخم‌ها و دردهایی که از ستم دیگران متحمل شده، احساس ناامیدی و شکست می‌کند. او از کارهایی که در گذشته انجام داده و آرزوهایی که در دل داشته، حسرت می‌خورد و احساس ناتوانی و از دست رفتن بال و پر و توانایی‌اش را تجربه می‌کند. این ابیات بیانگر تأثیر عمیق ستم بر روح و روان انسان و حسی از سرگشتگی و تلخی است.
دور از او زیستی و هر چه به پاداش (سحاب)
هجر او با تو کند نیست فزون از گنهت
هوش مصنوعی: اگر دور از او زندگی کنی و هر چه به عنوان پاداش جدایی او برای تو اتفاق بیفتد، هیچ چیز بیشتر از گناهان خودت نخواهد بود.