گنجور

شمارهٔ ۸ - در نعت حضرت ختمی مرتبت صلی‌الله علیه و آله

خواست چو از غیب ذات شاهد یکتا
جلوه دهد در ظهور طلعت زیبا
کنز خفی را کند به خلق هویدا
بهر تماشای آن جمال دلا را
آینهٔی ساخت از جمال محمد
حرخ مدور نبود ومهر مشعشع
انجم و اختر نبود و ماه ملمع
صادر و مصدر نبود و طالع و مطلع
بود خود از خلعت وجود مخلع
قامت قائم به اعتدال محمد
یافته گانرا به یمن فر همایی
میدهد از ذلت دو کون رهایی
ملتزم عزتست ورتبه فزایی
عین جلالست و ذوالجلال ستایی
بندگی در گه جلال محمد
ذات قدیمی است آن روان مقدس
خود به لباس حدوث گشته ملبس
حجت بی‌مثلی خدای همین بس
کانچه تصور کنی ز خلق جهان کس
نیست که تا خوانیش مثال محمد
منکر او بر کمال اگرچه محالست
ور که بود منکر وجود کمالست
ره سپر راه جهل و بغی و ضلالست
گمشده دشت و هم و خواب و خیالست
هر که شود منکر کمال محمد
پس علی آنکو به کردگار ولی بود
جای نشینش بمسند ازلی بود
حامل اسرارش از خفی و جلی بود
قول محمد همان مقال علی بود
قول علی بد همان مقال محمد
فاطمه آن زهره سپهر کرامت
فاطمه آن در جزا شفیعه امت
واسطه بین نبوت است و امامت
حضرت او داده تا بروز قیامت
با علی و آل اتصال محمد
پس حسن آن بحر حلم و کشتی احسان
رهبر جن و ملک حقیقت انسان
بی‌مددش مشکلی نمی‌شود آسان
سبط محمد شهی که آمده یکسان
خصلت او جمله با خصال محمد
بعد حسن بر حسین بین و مقامش
کوست نگهبان شرع جد گرامش
طرفه طلسمی است اسم اعظم نامش
کامده اندر پناه یمن و دوامش
تا به ابد شرع بی‌زوال محمد
بعد حسین کرد آفتاب ولایت
سیز بنه برج و تافت بهر هدایت
تا ده و دو برج را رسید نهایت
بسته و بگشوده‌اند خوش به حمایت
سد حرام و ره حلال محمد
وان علی و باقر است و جعفر و کاظم
باز رضا و تقی دو بحر مکارم
پس تقی و عسگری دو فخر عوالم
خاتم ایشان که هست حجت قائم
اوست فرج از برای آل‌محمد
آنکه ز فرط جلال و مرتبت و جاه
از الف قامت است مطهر الله
خواهی اگر نام او در آی بدین راه
میم محمد بگیر و ساز پس آنگاه
وصل بر آن حاء و میم و دال محمد
ملک خدا را یگانه مالک مطلق
ملک باو قائم اوست قائم بالحق
چون بحرم برزند فراشته بیرق
هر روشی را فتد شکست برونق
جز روش شرع خوش مآل محمد
من که صغیر و غریق بحر گناهم
رشگ برد آسمان به رفعت و جاهم
کاین ده و چارند در دو کون پناهم
حال تباهم مبین و روی سیاهم
بین که سگی هستم از بلال محمد

اطلاعات

وزن: مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)
قالب شعری: ترکیب بند
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

خواست چو از غیب ذات شاهد یکتا
جلوه دهد در ظهور طلعت زیبا
هوش مصنوعی: زمانی که اراده کرد که از عالم غیب خود را به نمایش بگذارد، زیبایی چهره‌ی یکتای خود را به ظهور رساند.
کنز خفی را کند به خلق هویدا
بهر تماشای آن جمال دلا را
هوش مصنوعی: راز نهان را برای مردم آشکار می‌کند تا زیبایی دل‌انگیز آن را تماشا کنند.
آینهٔی ساخت از جمال محمد
هوش مصنوعی: مراسمی برگزار شد و در این مراسم، آینه‌ای به دست چهری زیبا و جاودانه شبیه محمد ساخته و تزیین شد.
حرخ مدور نبود ومهر مشعشع
انجم و اختر نبود و ماه ملمع
هوش مصنوعی: در اینجا به این موضوع اشاره می‌شود که دور بودن زمین از خورشید و ماه در آسمان، باعث می‌شود که نور ستارگان و اجرام آسمانی به خوبی دیده نشود. در واقع، عدم تابش مناسب نور ستارگان و کهکشان‌ها، زیبایی و درخشانی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
صادر و مصدر نبود و طالع و مطلع
بود خود از خلعت وجود مخلع
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به موضوع وجود و پیدایش اشاره می‌کند. می‌گوید که هیچ چیز از خود نمی‌آید و همه چیز تنها نمایی از وجود واقعی است. همچنین منظور این است که سرنوشت و روشنایی هر موجودی به وجود آن وابسته است و این وجود، به مانند لباسی برای آن موجود است. در واقع، وجود به همه چیز شکل و هویت می‌دهد.
قامت قائم به اعتدال محمد
هوش مصنوعی: جسم زیبای محمد به گونه‌ای است که در تعادل و هماهنگی کامل قرار دارد.
یافته گانرا به یمن فر همایی
میدهد از ذلت دو کون رهایی
هوش مصنوعی: کسانی که به حقایق رسیده‌اند، به خاطر سعادت و خوشبختی‌ای که به دست آورده‌اند، از رنج و ذلت دنیا آزاد می‌شوند.
ملتزم عزتست ورتبه فزایی
عین جلالست و ذوالجلال ستایی
هوش مصنوعی: پایداری در عزت و ارتقای مقام، نشانه‌ی شکوه و بزرگی است و باید عظمتی را که شایسته‌ی بزرگ‌بانان است، ستود.
بندگی در گه جلال محمد
هوش مصنوعی: خدمتگزاری و عبودیت در محضر عظمت محمد (ص)، پیامبر اسلام.
ذات قدیمی است آن روان مقدس
خود به لباس حدوث گشته ملبس
هوش مصنوعی: آن روح پاک و قدیمی در لباس جدیدی ظاهر شده و به وجود آمده است.
حجت بی‌مثلی خدای همین بس
کانچه تصور کنی ز خلق جهان کس
هوش مصنوعی: دلیل و نشانه‌ای از خداوند بی‌همتا وجود دارد و آن این است که هر آنچه را که بتوانی درباره مخلوقات جهان تصور کنی، هیچ‌کس نمی‌تواند به عظمت و بی‌نظیری او برسد.
نیست که تا خوانیش مثال محمد
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که چیزی یا کسی وجود ندارد که بتواند به اندازه محمد (ص) مورد تحسین و مثال قرار گیرد. به عبارت دیگر، محمد به عنوان نمونه‌ای بی‌نظیر شناخته می‌شود.
منکر او بر کمال اگرچه محالست
ور که بود منکر وجود کمالست
هوش مصنوعی: اگر کسی به کمال او اعتراف نکند، هرچند که غیرممکن است، در واقع او وجود کمال را انکار کرده است.
ره سپر راه جهل و بغی و ضلالست
گمشده دشت و هم و خواب و خیالست
هوش مصنوعی: راهی که در آن جهل، ظلم و گمراهی حکم‌فرماست، مسیری است که در آن انسان‌ها مانند گمشده‌هایی در دشت، در خواب و خیال به سر می‌برند و حقیقت را نمی‌بینند.
هر که شود منکر کمال محمد
هوش مصنوعی: هر کسی که به کمالات و فضایل محمد (ص)، پیامبر اسلام، و انکار آن‌ها بپردازد.
پس علی آنکو به کردگار ولی بود
جای نشینش بمسند ازلی بود
هوش مصنوعی: بنابراین علی کسی است که به خداوند نزدیک است و جایگاه او همانند مسند الهی است.
حامل اسرارش از خفی و جلی بود
قول محمد همان مقال علی بود
هوش مصنوعی: رازهای الهی را کسی می‌تواند درک کند که هم با پنهان و هم با آشکار آشنا باشد؛ قول پیامبر همواره موافق با فرمایشات امام علی است.
قول علی بد همان مقال محمد
هوش مصنوعی: علی به خوبی سخن محمد را تکرار کرد.
فاطمه آن زهره سپهر کرامت
فاطمه آن در جزا شفیعه امت
هوش مصنوعی: فاطمه، همچون ستاره‌ای در آسمان رحمت و کرامت، به عنوان شفیعه و واسطه برای امت در روز جزا شناخته می‌شود.
واسطه بین نبوت است و امامت
حضرت او داده تا بروز قیامت
هوش مصنوعی: در میان پیامبری و امامت، راهی است که به حضرت او نسبت داده شده و تا روز قیامت ادامه دارد.
با علی و آل اتصال محمد
هوش مصنوعی: ارتباط و پیوستگی میان علی و خاندان محمد، نشان‌دهنده‌ی وحدت و همبستگی عمیق آن‌ها است.
پس حسن آن بحر حلم و کشتی احسان
رهبر جن و ملک حقیقت انسان
هوش مصنوعی: این شعر به زیبایی وصف می‌کند که حسن و نیکی، مانند دریای وسیع و عمیق است که صبر و تحمل را در خود جای داده و احسان و نیکوکاری را به گونه‌ای به نمایش می‌گذارد که هم جن و هم ملائک در حقیقت انسانی را هدایت و رهبری می‌کند.
بی‌مددش مشکلی نمی‌شود آسان
سبط محمد شهی که آمده یکسان
هوش مصنوعی: بدون یاری او هیچ مشکلی به راحتی حل نمی‌شود. او فرزند محمد (ص) است و همانند او به دنیا آمده است.
خصلت او جمله با خصال محمد
هوش مصنوعی: ویژگی‌های او همه مانند ویژگی‌های محمد است.
بعد حسن بر حسین بین و مقامش
کوست نگهبان شرع جد گرامش
هوش مصنوعی: به بعد از حسن نگاه کن و ببین چه مقامی دارد. او نگهبان قوانین و اصول جد بزرگوارش است.
طرفه طلسمی است اسم اعظم نامش
کامده اندر پناه یمن و دوامش
هوش مصنوعی: این عبارت اشاره به نامی دارد که خاص و با اهمیت است و به نوعی جاذبه و قدرتی را در خود دارد. این نام در مکان امن و محافظت شده‌ای مانند یمن قرار دارد و نشان از دوام و ماندگاری آن نیز دارد.
تا به ابد شرع بی‌زوال محمد
هوش مصنوعی: تا همیشه، احکام و قوانین او، که از سوی محمد آمده، پابرجا و پایدار خواهند بود.
بعد حسین کرد آفتاب ولایت
سیز بنه برج و تافت بهر هدایت
هوش مصنوعی: بعد از حسین، خورشید ولایت در برج سیزده قرار گرفت و برای هدایت تابید.
تا ده و دو برج را رسید نهایت
بسته و بگشوده‌اند خوش به حمایت
هوش مصنوعی: بسته و باز کردن ده و دو برج به پایان رسیده است و حمایت با خوشحالی وجود دارد.
سد حرام و ره حلال محمد
هوش مصنوعی: مسیر درست و مشروع همیشه با هدایت محمد مشخص شده است و هر چیزی که مانع از این مسیر باشد، نادرست و ممنوع است.
وان علی و باقر است و جعفر و کاظم
باز رضا و تقی دو بحر مکارم
هوش مصنوعی: امامان پاک و برجسته‌ای مانند علی و باقر، جعفر و کاظم وجود دارند که رضا و تقی نیز از آن‌ها هستند و همه این بزرگواران دریایی از نیکی‌ها و فضائل را در خود جای داده‌اند.
پس تقی و عسگری دو فخر عوالم
خاتم ایشان که هست حجت قائم
هوش مصنوعی: تقی و عسگری دو شخصیت برجسته و با افتخار در جهان هستند و خاتم این دو، حجتی است که در این زمان و شرایط قائم است.
اوست فرج از برای آل‌محمد
هوش مصنوعی: او مایه رهایی و نجات برای خاندان محمد است.
آنکه ز فرط جلال و مرتبت و جاه
از الف قامت است مطهر الله
هوش مصنوعی: کسی که به خاطر عظمت و مقام و جایگاهش، از الف و قامت پاک و مقدس است.
خواهی اگر نام او در آی بدین راه
میم محمد بگیر و ساز پس آنگاه
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی که نام او را در زندگی‌ات داشته باشی، به این طریق به محمد روی آور و این را در زندگی‌ات به کار بگیر.
وصل بر آن حاء و میم و دال محمد
هوش مصنوعی: پیوند با نام محمد بیانگر ارتباط عمیق و معنوی است که این شخصیت مقدس ایجاد می‌کند.
ملک خدا را یگانه مالک مطلق
ملک باو قائم اوست قائم بالحق
هوش مصنوعی: خداوند تنها صاحب و مالک واقعی همه چیز است و آنچه را که دارد با قدرت و عدالت به پیش می‌برد.
چون بحرم برزند فراشته بیرق
هر روشی را فتد شکست برونق
هوش مصنوعی: وقتی که دریا پر از امواج و تلاطم می‌شود، هر روشی و سبکی که به کار گرفته شود، در نهایت به شکست و ناکامی منجر می‌شود.
جز روش شرع خوش مآل محمد
هوش مصنوعی: به جز راهی که محمد (ص)، با شریعت خود نشان داده است، هیچ راهی نیست که به خوشی و نیکی ختم شود.
من که صغیر و غریق بحر گناهم
رشگ برد آسمان به رفعت و جاهم
هوش مصنوعی: من که هنوز کودک هستم و در دریای گناهان غرق شده‌ام، آسمان به خاطر بلندی‌ام حسرت می‌برد.
کاین ده و چارند در دو کون پناهم
حال تباهم مبین و روی سیاهم
هوش مصنوعی: این بیت نشان می‌دهد که من در دو جهان، به دو حالت مختلف، پناه گرفته‌ام و نباید به وضع ناگوار و چهره غمگین من نگاه کنی.
بین که سگی هستم از بلال محمد
هوش مصنوعی: من از نسل و پیرو بلال محمد هستم، مانند سگی وفادار به او.